Güneydoğu Asya’nın önde gelen ülkesi Endonezya’daki un tüketimi, ülkenin artan nüfusu, kişi başına düşen gelirinin artması ve git gide artan şehirleşmeyle birlikte yükseliyor. Günde üç öğün pirinç yiyen Endoneyazlılar artık unlu mamul tüketmeye yönelmiş durumda. Buğdayın yem ve un olarak kullanılmasına yönelik talebin artması ile 2018/19 döneminde Endonezya’nın buğday ithalatının 11.15 milyon tona çıkması bekleniyor. Bununla paralel olarak ülkedeki değirmen sektörünün kapasitesinin, 2025 yılı itibariyle 14 milyon tonu aşması öngörülüyor.

Endonezya nüfus açısından dünyanın en büyük dördüncü, en büyük üçüncü demokrasisi ve en kalabalık Müslüman ülkesi. 262 milyon kişinin yaşadığı bu ada ülkesinin ekonomisi, 10 ülkenin yer aldığı Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’ndeki (ASEAN) ekonomik üretimin neredeyse yarısını karşılıyor. Endonezya, 1990’ların sonlarındaki Asya’daki finansal krizinin üstesinden gelmesinin ardından etkileyici bir ekonomik büyüme kaydetti. Ülkenin kişi başına düşen GSYİH’si, 2000 yılında 807 dolardan 2018’de 3,877 dolara yükseldi. Dünyanın en önemli ticaret yollarından biri üzerinde bulunan Endonezya, Amerika Birleşik Devletleri’nin büyüklüğünde bir alana dağılmış 17.508 adadan oluşan geniş bir doğal kaynak zenginliğine sahip.

Bugün, bu ada ülkesi, G20 ülkesi olmasının yanı sıra satın alma paritesi açısından dünyanın en büyük onuncu ekonomisidir. Küresel belirsizliklerin artmasına rağmen Endonezya’nın ekonomik görünümü, olumlu olmaya devam ederken büyümenin itici gücü yerel talep. Sağlam yatırım, istikrarlı enflasyon ve güçlü bir iş piyasası tarafından desteklenen Endonezya’nın ekonomik büyümesinin bu yıl % 5,2’ye ulaşacağı tahmin ediliyor. Endonezya’nın, 2030 yılına kadar İngiltere ve Almanya’yı geçerek dünyanın beşinci en büyük ekonomisi olacağı öngörülüyor.

Endonezya’nın tarım sektörü iş geliştirme adına geniş potansiyele sahip. Geniş ve bol miktarda verimli topraklara sahip olan Endonezya, çok çeşitli tropik ürünlerin başlıca küresel üreticisi konumunda. Tarımın ülkenin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı (GSYİH) son elli yılda belirgin bir şekilde düşmesine rağmen, bugün hala Endonezya’daki hane halkının çoğunluğunun gelir kaynağı.

Endonezya’daki başlıca tarım ürünleri palmiye yağı, kauçuk, kakao, kahve, çay, manyok, pirinç ve tropik baharatlardır. Endonezya birçok tarımsal ürünün net ihracatçısı olmasına rağmen, buğday, şeker, soya fasulyesi, mısır ve et ithalatına bağımlı. Endonezya hükümeti, ajandasının ön sıralarında olan bazı tarım ürünlerinde kendi kendine yeter bir hale geldi. Bu, özellikle, nüfusun çoğunluğu için başlıca temel gıda olan pirinç için geçerli. Endonezya, kişi başına pirinç tüketiminin en yüksek olduğu ülkedir (yılda kişi başına yaklaşık 139 kilo). Ülke yine de yerel pirinç arzını güvence altına almak için Vietnam ve Tayland’dan yapılan ithalatlara hala bağımlı. Ülkenin kendi kendine yetmek istediği diğer ürünler soya fasulyesi, mısır ve şekerdir.

BUĞDAY İTHALATI DAHA DA ARTACAK Endonezya, buğday unu temelli gıda talebini karşılamak için ve kümes ve hayvan yemi için hammadde olarak buğday ithalatına tamamen bağımlı durumda. Endonezya ile ilgili mart ayında yayınlanan son USDA raporuna göre, mısır üretimindeki artışa rağmen, yem fabrikaları önemli miktarda ithal yem buğdayı kullanmaya devam edecek. Artan mısır tüketimine bağlı olarak 2018/19’taki yem değirmenlerinin talebi 2 milyon tona düşecek. Yem için kullanılan buğdayın, toplam yem üretimi arttıkça 2019/20’de 2.2 milyon tona yükseleceği tahmin ediliyor. Buğdayın yem ve un olarak kullanılmasına yönelik talebin artması ile 2018/19 döneminde Endonezya’nın buğday ithalatının 11.15 milyon tona çıkması bekleniyor. Artan nüfus ve beklenen yem üretiminin artması çerçevesinde 2019/20 sezonunda da buğday ithalatının 11.3 milyon tona kadar çıkması bekleniyor. Ülkede nüfus ve ekonomik büyüme paralelinde, buğday tüketiminin 2018/19 sezonunda 8,9 milyon tona, 2019/20’de 9 milyon tona yükseleceği tahmin ediliyor.

ENDONEZYA’DA UN SANAYİSİ Halen yirmi sekiz un fabrikası, toplam kurulu kapasitesi 11,8 milyon ton olan yirmi üç şirket altında faaliyet gösteriyor. Değirmenlerinin önemli bir kesimi, Java’da yer alıyor. Tesislerin işletme kapasitesi 2016/17’de yüzde 70 artarken 2017/18’de yüzde 80’e ulaştı. Buğday ununun nispeten düşük fiyatı ve pirince göre buğday unu temelli gıdalar nedeniyle sanayinin bu yıl da yüzde 5 büyüyeceği tahmin ediliyor.

Endonezya’da değirmen endüstrisi, Salim Grubu tarafından kontrol edilen değirmenlerin etkisi altında. Un sanayiinde faaliyet gösteren şirketlerin en büyüğü açık ara Bogasari’dir. Bogasari, yıllık 4 milyon tonla dünyanın tek bir merkezden en fazla üretim kapasitesine sahip olan değirmen grubudur. Jakarta, Surabaya,Cibitung ve Tangerang’de dört un fabrikası bulunan Bogasari, Endonezya un piyasasının yüzde 50’sinden fazlasına hakimdir. Ülkenin un değirmenleri için en üst düzey organı olan APTINDO’ya göre, sektörün kapasitesi 2025 yılına kadar 14 milyon tonu aşacak. Düşük işçi ücretleri, ucuz ülke parası ve ekonomik büyüme sayesinde Endonezyalı değirmenciler, küresel standartlara göre genel olarak rekabetçidir. Fakat bu durum, işgücü maliyeti ve kamu hizmetleri gibi değişken maliyetler arttıkça giderek azalmaktadır.

Endonezya’nın yem kullanımına yönelik buğday ithalatı, hükümetin kümes hayvanları ve hayvan yemi için mısır ithalatına getirdiği yasak ile doğrudan bağlantılı. Dünyanın en yüksek yerel mısır fiyatlarına sahip Endonezya’da yem fabrikaları, yem rasyolarındaki enerji ihtiyacını karşılamak adına diğer hammaddelere yönelmiş durumda. Mısır ithalatı yasağının yürürlüğe girdiği 2015 yılında bu yana, yem sektörünün buğday ihtiyacı özellikle Karadeniz bölgesinden karşılandı. Artan mısır üretimine rağmen, yem sektöründen gelen talep nedeniyle yem fabrikaları ithal edilen buğdaylara bağlı kalmaya devam edecek. Bu yıl un fabrikalarının, yerel yem fabrikalarına yeniden satış yapmak için yaklaşık 2 milyon ton buğday ithal etmesi bekleniyor.

Un değirmenciliğinin önemli ölçüde genişlemesi, pazarda kıya-sıya bir rekabete neden olurken ithalatın kaynağını belirlemede önemli bir faktör haline geldi. Yem rasyolarındaki yüksek fiyatlı mısırın yerini alma adına artan buğday ithalatı ve Karadeniz’den gelen kaliteli buğday nedeniyle Güneydoğu Asya ülkesinin buğday ithalatı istikamet değiştirdi. Endonezya’nın buğday pazarına şu an yüzde 31 ile Avustralya ve yüzde 21 ile Ukrayna hakim. Bunların ardından yüzde 16 ile Kanada gelirken onun ardından Rusya, yüzde 14 ile gelmekte. Ukrayna’dan artan ithalata paralel olarak artan Rusya ithalatı neticesinde ABD beşinci sıraya gerilerken, bu ülke yüzde 10’luk bir paya sahip.

Karadeniz buğdayının çoğu başlangıçta yem sektörü için ithal edilirken, üreticiler düşük kaliteli buğdayı geleneksel tedarikçilerin ithal ettiği buğdayla paçallıyor. Bu paçallama, toplam un pazarının yüzde 50’sini oluşturan orta proteinli un talebini karşılamak için yapılıyor. 2015 başında Ukrayna’dan buğday ithalatı önemli miktarda arttı. Değirmenciler ayrıca, rekabetçi fiyatlara ek olarak, Ukrayna buğday kalitesinin son yıllarda önemli ölçüde arttığını ve daha yüksek paçal oranlarına olanak tanıdığını söylüyor. Benzer bir şekilde, Rusya’dan buğday ithalatı, 2017 yılında yüzde 579 oranında arttı. Hava koşulları sorunları sebebiyle tedarik konusunda sorunlar yaşayan Avustralya’dan ithal edilen buğday gerilerken Endonezyalı değirmencilerin, gelecek yıllarda Karadeniz bölgesinden daha fazla alım yapması bekleniyor. Karadeniz buğdayının, 2018/19 sezonunda Endonezya buğday pazarının yüzde 40’ından fazlasına hakim olması öngörülüyor. Un piyasasında ise yüzde 99.9 pazar payıyla yerli un sektörü domine edecek.

UN TÜKETİMİ ARTIYOR Endonezya’da 2017/18’de yıllık kişi başına düşen un tüketimi 25 kilograma çıkarken bu tüketim 2015/16’da 23 kilogramdı. Nispeten istikrarlı makroekonomik koşullar sayesinde orta ve üst-orta gelirli tüketiciler, ekmek ve makarna gibi ürünleri tercih etmeye başladı. Günde üç kez pirinç yemek yerine pek çok sayıda Endonezyalı kahvaltıda artık ekmek veya erişte yemeye başladı. Restoranlar ve üst düzey pastaneler de özellikle Jakarta, Surabaya, Medan ve Bandung gibi büyük şehirlerde buğday bazlı gıda ürünlerine talebi sürüklüyor.

Endonezya’daki değirmenlerde üretien unun üçte ikisi, geleneksel olarak yönetilen Küçük ve Orta Ölçekli İşletme’lerdir. Bunlar arasında küçük çaplı erişte üreticileri, sokak satıcıları, düşük fiyatlı ekmek ve pastane şirketleri ve geleneksel Endonezya kek yapıcıları vardır. Diğer kalan üçte biri ise büyük çaplı endüstriyel şirketlerdir. Bu üreticiler arasında hazır erişte üreticileri, son teknoloji fırınlar ve kurabiye ve bisküvi üreticileri bulunuyor. Ülkede anlık erişte fiyatları şu anda pirinçten daha ucuz ve birçok düşük ve orta gelirli tüketici kahvaltı veya akşam yemeği için hazır erişte tüketmeyi tercih etmekte.

MISIR ÜRETİMİ Hükümetin minimum satış fiyatı belirleyerek ve sübvanse edilmiş tohum ve gübre sağlayarak mısır üretimini arttırma çabaları ekim alanlarını arttırdı. Çiftçiler mısırı diğer mahsullere göre daha kârlı bulmalarından dolayı hasat edilen alanın bu sezon 3,7 milyon hektara ulaşması ve 2019/20 sezonunda da 3,9 milyon hektara yükselmesi bekleniyor. Yem kullanımında mısır ithalatına yönelik kısıtlamalar devam etmesine rağmen, 2018 sonlarındaki yüksek fiyatlar nedeniyle Endonezya, geçici olarak yem üretimi için mısır ithalatına izin verdi. 2018/19 için mısır ithalatının 850 bin tona ulaşması bekleniyor.

Kanatlı yem talebindeki sürekli büyüme ve yerli üretimdeki müsait durum beklentileri doğrultusunda, 2018/19 sezonunda yem üretiminde kullanılan mısır 8.9 milyon ton olurken, bunun yeni sezonda 9.5 milyon tona çıkacağı tahmin edilmektedir. Kurulu mısır değirmen kapasitesinin gıda, tohum ve endüstriyel kullanımı 2018/19 sezonunda 3.9 milyon ton olurken, bunun yüzde 1.3’lük artışla 3.95 milyon tona çıkması bekleniyor. Ülkede 97 tesiste yem üretiliyor. Bunların 69’u Java’da bulunuyor. Yem endüstrisinin kurulu kapasitesi ise 25.5 milyon ton. Yem fabrikaları, yüzde 80 kapasite ile çalışıyor.

KİŞİ BAŞINA PİRİNÇ TÜKETİMİ AZALIYOR USDA, arazi dönüşümünden kaynaklı ekim alanın azalması ve yüksek fiyat nedeniyle çiftçilerin daha fazla mısır ekmek istemesinden dolayı 2018/19 sezonunda pirinç tüketiminin 37.1 milyon ton olarak gerçekleşmesini öngörüyor. 2019/20’deki pirinç tüketiminin ise tüketicilerin buğday unu bazlı ürünlere geçmeye devam etmesiyle 38 milyon tona düşeceği tahmin ediliyor. Ülkede kişi başına pirinç tüketimi yılda yaklaşık yüzde 0,62 oranında düşüyor. 2018/19 pirinç ithalatının 500 bin ton olduğu tahmin edilirken, yeni sezonda bu rakamın 510 bin tona yükselmesi öngörülüyor.