Uluslararası Tahıl Konseyi IGC’nin yayınladığı son rapora göre dünya pirinç üretimi artışını sürdürüyor. IGC raporuna göre 2011/12 sezonunda 467 milyon ton olan dünya pirinç üretimi, 2012/13 sezonunda 472 milyon tona, 2013/14 sezonunda ise 476 milyon tona ulaştı. Ancak 2014/15 sezonuna ilişkin IGC’nin Nisan tahmini, üretimde 2 milyon tonluk düşüşe işaret ediyor. Yani IGC’ye göre 2014/15 sezonunda dünya genelinde 474 milyon ton pirinç üretimi gerçekleştirilecek. Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin raporu da 2014/15 için 475,6 milyon tonluk bir üretime işaret ediyor. IGC’den farklı olarak 2015/16 öngörüsünü de açıklayan USDA, bir sonraki sezonda dünya pirinç üretiminin 6,5 milyon tonluk artışla 482,1 milyon tona ulaşacağını öngörüyor.
Özellikle Asya kıtasında temel gıda olarak tüketilen pirinç, buğday ve mısırdan sonra en çok üretimi gerçekleştirilen üçüncü büyük tahıl ürünüdür. Pirinç büyük ölçüde insan beslenmesi için üretilmekte ve temel gıda olarak insanlar tarafından tüketilen besinlerin beşte birini oluşturmaktadır. M.Ö. 2500’lü yıllarda tüketilmeye başlanan pirincin dünyaya Çin’den yayılmaya başladığı sanılmaktadır. Pirincin ayrıca Sri Lanka ve Hindistan gibi ülkelere de Çin üzerinden geçtiği tahmin edilmektedir. Batının pirinç ile tanışması ise M.S. 300’lü yıllara denk gelmektedir. Amerika kıtasına 17. yy sonlarında geldiği tahmin edilen kültür bitkisi çeltiğin, Türkiye’ye de 500 yıl önce geldiği düşünülmektedir.
Pirinç, diğer tahıllara kıyasla içeriğinde daha az protein barındırmaktadır. Ancak amino asitlerce zengin oluşu pirinci insan beslenmesinde buğdaydan sonra en çok tüketilen ürünlerden biri haline getirmiştir. Yetişme koşulları açısından dünyada çeltik üretiminin en verimli şekilde yapıldığı bölgeler tropikal ve ılıman bölgelerdir. Dünyadaki tarım alanları yaklaşık 1,5 milyar hektar olarak bilinmektedir ve tahıllar bu alanların 700 milyon hektarını kaplamaktadır. Tahılların üretiminde kullanılan bu alanların yaklaşık yüzde 22’si de çeltik üretimine ayrılmıştır. Dünya genelindeki çeltik arazilerinde en yüksek paya sahip ülkeler ise Çin, Hindistan ve Endonezya’dır.
DÜNYA PİRİNÇ ÜRETİMİ VE BAŞLICA ÜRETİCİ ÜLKELER
Uluslararası Tahıl Konseyi IGC’nin yayınladığı son rapora göre dünya pirinç üretimi artışını sürdürüyor. IGC raporuna göre 2011/12 sezonunda 467 milyon ton olan dünya pirinç üretimi, 2012/13 sezonunda 472 milyon tona, 2013/14 sezonunda ise 476 milyon tona ulaştı. Ancak 2014/15 sezonuna ilişkin IGC’nin Nisan tahmini, üretimde 2 milyon tonluk düşüşe işaret ediyor. Yani IGC’ye göre 2014/15 sezonunda dünya genelinde 474 milyon ton pirinç üretimi gerçekleştirilecek.
IGC’nin 2011/12, 12/13 ve 13/14 rakamlarıyla hemen hemen aynı paralelde seyreden Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin raporu da 2014/15 için 475,6 milyon tonluk bir üretime işaret ediyor. IGC’den farklı olarak 2015/16 öngörüsünü de açıklayan USDA, bir sonraki sezonda dünya pirinç üretiminin 6,5 milyon tonluk artışla 482,1 milyon tona ulaşacağını öngörüyor.
Amerikan Tarım Bakanlığı’nın 2015 yılında hazırladığı pirinç raporuna göre; 2010/11 sezonundan itibaren 158 bin hektarlık alanda pirinç ekimi gerçekleştirilmiştir ve bu miktar 2013/14 sezonunda 160 bin hektara yükselmiştir. 2014/15 sezonunda ise 159 bin ton olması öngörülmektedir. Birim alandan alınan verimin ise giderek yükseldiği görülmektedir. 2006/07 sezonunda hektar başına 4 ton verim alınırken bu miktar giderek yükselmiş ve 2010/11 sezonunda 4,24 tona ulaşmıştır. Bu miktar 2011/12 sezonunda 4,34 ton, 2012/13 sezonunda 4,44 ton ve 2013/14 sezonundaysa 4,42 tona yükselmiştir. 2014/15 sezonunda verimin hektar başına 4,43 ton olması öngörülmektedir.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) çeltik bazında açıkladığı verilere göre; Çin ve Hindistan, 2013 yılında dünya genelinde gerçekleştirilen 711 milyon tonluk çeltik üretiminin neredeyse yarısını tek başına karşılamaktadır. Çin, 2009 yılında gerçekleştirdiği 196,6 milyon tonluk çeltik üretimini 2010 yılında 197,2 milyon tona, 2011 yılında da 202,6 milyon tona çıkarmıştır. 2012 ve 2013 yıllarında ise 205 milyon ton civarında çeltik üretimi gerçekleştirmiştir.
Hindistan ise 2009 yılında 135,6 milyon ton çeltik üretimi gerçekleştirmiş ve bu miktarı 2010 yılında 143,9 milyon tona, 2011 ve 2012 yıllarında da yaklaşık 158 milyon tona yükseltmiştir. 2013 yılında ise ülkenin çeltik üretim miktarı 159 milyon tona ulaşmıştır.
Dünya çeltik üretimindeki ilk 10’u Asya ülkeleri oluşturmaktadır. 2013 yılında ilk iki sırayı paylaşan Çin ve Hindistan’ı, gerçekleştirdiği 71,2 milyon tonluk üretimle Endonezya; 51,5 milyon ton ile Bangladeş, 44 milyon ton ile Vietnam ve 36 milyon ton ile Tayland gelmektedir. Tayland’ı Myanmar, Filipinler, Brezilya ve Japonya izlemektedir.
Pirinç bazında veri açıklayan USDA’nın 2014/15 sezonundaki ilk 10 listesine baktığımızda, sıralamanın FAO’yla paralellik gösterdiği görülmektedir. USDA verilerine göre 2013/14 sezonunda 142,5 milyon tonluk pirinç üretimi gerçekleştiren Çin, 2014/15 sezonunda üretimini 144,5 milyon tona çıkarmıştır. USDA’nın 2015/16 öngörüsü ise Çin’in pirinç üretiminde 1,5 milyon tonluk artışa işaret etmektedir.
Hindistan için açıklanan verilerde ise düşüş göze çarpmaktadır. USDA verilerine göre 2013/14 sezonunda 106,5 milyon ton pirinç üretimi gerçekleştiren Hindistan, 2014/15 sezonunda 4 milyon tonluk düşüşle 102,5 milyon tonluk üretim gerçekleştirecek. Hindistan’ın 2015/16 sezonu pirinç üretimine dair öngörü ise 104 milyon ton.
2014/15 verileri bazında Çin ve Hindistan’ı 36,3 milyon ton pirinç üretimiyle Endonezya, 34,5 milyon ton ile Bangladeş, 28 milyon ton ile Vietnam, 18,7 milyon ton ile Tayland, 12,6 milyon ton ile Burma, 12,2 milyon ton ile Filipinler, 8,3 milyon ton ile Brezilya ve 7,8 milyon ton ile Japonya takip ediyor. Brezilya hariç bu ülkelerin tamamında 2015/16 sezonunda üretimin artacağı öngörülüyor. Brezilya’da üretim miktarının aynı seviyelerde kalacağı öngörülüyor.
Çin ve Hindistan, dünya pirinç üretiminde olduğu gibi tüketiminde de ilk sıralardaki yerlerini korumaya devam ediyor. USDA verilerine göre 2014/15 sezonunda 148,4 milyon ton olan Çin’in pirinç tüketimi, 2015/16 sezonunda 151 milyon tona; 99,3 milyon ton olan Hindistan’ın pirinç tüketimi ise 99,5 milyon tona ulaşacak.
Pirinç üretimindeki dünya sıralaması tüketimde de hemen aynı şekilde devam ediyor. USDA verilerine göre dünya pirinç tüketiminde Çin ve Hindistan’ı 38,6 milyon ton pirinç tüketimiyle Endonezya, 35,3 milyon ton ile Bangladeş, 21,9 milyon ton ile Vietnam, 13,2 milyon ton ile Filipinler, 11,1 milyon ton ile Tayland, 10,7 milyon ton ile Burma, 8,3 milyon ton ile Japonya ve 7,9 milyon ton ile Brezilya takip etmektedir. Üretim ve tüketim verileri, söz konusu ülkelerin gerçekleştirdikleri pirinç üretimlerinin önemli bir bölümünü kendi iç tüketimleri için değerlendirdiklerini göstermektedir.
DÜNYA PİRİNÇ TİCARETİ
Dünyadaki pirinç üretiminin yaklaşık 40-42 milyon tonu uluslararası ticarete konu olmaktadır. IGC’nin Nisan ayı raporuna göre 2011/12 ve 2012/13 sezonlarında 39 milyon ton olarak gerçekleşen dünya pirinç ticareti, 2013/14 sezonunda 43 milyon tona ulaşmıştır. IGC, 2014/15 sezonunda dünya ticaretine konu olan pirinç miktarının ise 41 milyon ton seviyesinde kaldığını tahmin etmektedir. USDA verileri de IGC verilerini destekler niteliktedir ancak USDA’nın 2014/15 sezonuyla ilgili tahmini, IGC’den 2 milyon ton (43,1 milyon ton) daha yüksektir. IGC’den farklı olarak 2015/16 öngörüsünü de açıklayan USDA, önümüzdeki sezonda pirinç ticaretinin 42,3 milyon ton seviyesinde seyredeceğini öngörmektedir.
Üretime paralel olarak dünya pirinç ihracatında da en büyük pay Asya ülkelerine aittir. Asya ülkelerini ABD ile Güney Amerika ülkeleri takip etmektedir. USDA’nın verilerine göre 2014/15 sezonunda dünya pirinç ihracatında en yüksek pay, 11 milyon ton ile Tayland’a aittir. Tayland 2008/09 sezonunda 8,5 milyon ton pirinç ihracatı gerçekleştirmiş ve bu miktarı 2009/10 sezonunda 9 milyon tona, 2010/11 sezonunda 10,6 milyon tona yükseltmiştir. 2011/12 sezonunda 6,9 milyon tona, 2012/13 sezonunda 6,7 milyon tona gerileyen Tayland’ın pirinç ihracatı, 2013/14 sezonunda yeniden 10,9 milyon tona ulaşmıştır.Tayland’ın 2015/16 sezonunda da yine 11 milyon ton civarında pirinç ihraç etmesi bekleniyor.
Tayland’ı 2014/15 sezonunda 9,8 milyon ton pirinç ihracatıyla Hindistan takip etmektedir. Ancak Hindistan’ın 2014/15 sezonundaki ihracat miktarı, önceki sezonlara göre düşüktür. USDA verilerine göre Hindistan 2008/09 ve 2009/10 sezonlarında yaklaşık 2,2 milyon ton pirinç ihracatı gerçekleştirmiş ve bu miktarı 2010/11 sezonunda 4,6 milyon tona, 2011/12 sezonunda ise rekor artışla 10,2 milyon tona çıkarmıştır. 2012/13 sezonunda 10,4 milyon ton pirinç ihraç eden Hindistan, ihracat miktarını 2013/14 sezonunda 10,9 milyon tona yükseltmiştir. Hindistan’ın ihracatındaki düşüşün 2015/16 sezonunda da devam etmesi ve ihracatın 8,5 milyon tona gerilemesi beklenmektedir.
Vietnam, en büyük 10 pirinç ihracatçısı sıralamasında Tayland ve Hindistan’ın hemen ardından gelmektedir. 2008/09 sezonunda 5,9 milyon ton pirinç ihraç eden Vietnam, 2009/10 sezonunda bu miktarı 6,7 milyon tona, 2010/11 sezonunda 7 milyon tona, 2011/12 sezonunda ise 7,7 milyon tona yükseltmiştir. 2012/13 sezonunda 6,7 milyon tona gerileyen Vietnam’ın pirinç ihracatı, 2013/14 sezonunda 6,3 milyon tona gerilemiş, 2014/15 sezonunda ise yeniden artışa geçerek 6,7 milyon tona ulaşmıştır. Ülkenin 2015/16 sezonunda da 6,7 milyon ton civarında ihracat gerçekleştireceği öngörülmektedir.
2014/15 sezonu verilerine göre dünya pirinç ihracatında Tayland, Hindistan ve Vietnam’ı 3,9 milyon ton ihracatla Pakistan, 3,4 milyon ton ile ABD, 1,8 milyon ton ile Burma ve 1,1 milyon ton ile Kamboçya takip etmektedir.
Pirinç ithalatında ise en büyük pay Çin’e aittir. Pirinç üretiminde ilk sırada yer alan Çin, gerçekleştirdiği üretimle iç tüketimi karşılayamamakta, bu yüzden de ithalata başvurmaktadır. Çin, 2008/09, 2009/10 ve 2010/11 sezonlarında 300 ile 600 bin ton arasında pirinç ithalatı gerçekleştirmiş ve bu miktarı 2011/12 sezonunda 2,9 milyon tona çıkarmıştır. 2012/13 sezonunda ise 3,4 milyon ton pirinç ithal eden Çin, 2013/14 sezonunda 4,1 milyon ton, 2014/15 sezonunda ise 4,5 milyon ton pirinç ithal etmiştir. Çin’in pirinç ithalatının 2015/16 sezonunda da artmaya devam edeceği ve 4,7 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir.
Çin’in hemen ardından gelen Nijerya ise 2008/09 ve 2009/10 sezonlarında gerçekleştirdiği 2 milyon tonluk pirinç ithalatını, 2010/11 sezonunda 2,5 milyon tona, 2011/12 sezonunda ise 3,4 milyon tona yükseltmiştir. 2012/13 sezonunda ithalat miktarı 2,4 milyon tona gerilemiş, 2013/14 sezonunda ise yeniden artışa geçerek 3,2 milyon tona, 2014/15 sezonunda 4 milyon tona ulaşmıştır. Nijerya’nın bir sonraki sezon 3 milyon ton civarına pirinç ithal edeceği öngörülmektedir.
Çin ve Nijerya’nın ardından üçüncü sırayı alan İran ise 2008/09 sezonunda 1,4 milyon ton, 2009/10 sezonunda 1,5 milyon ton ve 2010/11 sezonunda 1,8 milyon ton pirinç ithalatı gerçekleştirmiştir. Bu miktar 2011/12 sezonunda tekrar 1,5 milyon tona gerilemiş, 2012/13 sezonunda ise 2,2 milyon tona ulaşmıştır. 2013/14 sezonunda 1,6 milyon ton, 2014/15 sezonunda 1,7 milyon ton pirinç ithal eden İran’ın 2015/16 sezonunda da 1,6 milyon ton pirinç ithalatı gerçekleştirdiği öngörülmektedir.
2014/15 sezonu verilerine göre dünya pirinç ithalatında Çin, Nijerya ve İran’ı 1,7 milyon ton pirinç ithalatıyla Filipinler, 1,5 milyon tonla AB ülkeleri, 1,4 milyon tonla Suudi Arabistan, 1,2 milyon tonla Endonezya ve Irak, 1,1 milyon tonla Senegal ve Güney Afrika takip etmektedir.
TÜRKİYE’DE PİRİNÇ ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ
Türkiye’de çeltik ekim alanları giderek yaygınlaştırılmış ve beraberinde pirinç üretimi de artmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verileri incelendiğinde Türkiye’de 2009 yılında yaklaşık 96 bin hektarlık alanda gerçekleştirilen çeltik ekiminin, 2010 ve 2011 yıllarında 99 bin hektara çıktığı görülmektedir. 2012 yılında 119 bin hektara yükselen ekim alanları, 2013 ve 2014 yıllarında ise 110 bin hektar olarak kaydedilmiştir. Birim alandan alınan verimde 2009 ve 2011 yılları arasında artış görülürken, 2012 ve 2014 yıllarında düşüş yaşanmıştır.
Çeltik üretim miktarına bakıldığında 2003 yılında 372 bin ton olan üretimin, son 10 yılda önemli oranda arttığı görülmektedir. 2011 yılında 900 bin tona kadar yükselen Türkiye’nin çeltik üretimi 2012 yılında 880 bin tona düşmüş, 2013 yılında yeniden 900 bin ton seviyesine yükselmiş, 2014 yılında ise 830 bin tona gerilemiştir.
Pirinç üretim ve tüketim verileri incelendiğinde üretimin tüketimi karşılamaya yetmediği görülmektedir. 2009 yılında Türkiye’de pirinç bazında üretim 450 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu miktar 2010 yılında 516 bin tona ve 2011 yılında 540 bin tona yükselmiştir. 2012 yılında tekrar düşüşe geçmiş ve 528 bin ton pirinç üretimi gerçekleştirilmiştir. 2013 yılında gerçekleştirilen pirinç üretimi ise 540 bin tondur. Bu miktarlar iç tüketimi karşılamaya yetmediği için her yıl 250 ile 550 bin ton arasında pirinç ithal edilmektedir.
TÜRKİYE’DE PİRİNÇ İTHALATI VE İHRACATI
Yukarıda da değinildiği gibi Türkiye’de pirinç üretimi her yıl artmakla birlikte tüketimi karşılayacak seviyeye henüz ulaşamamıştır. Bu yüzden iç piyasanın ihtiyacını karşılamak adına ithalata başvurulmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre 2010 yılında 535 bin ton civarında gerçekleşen Türkiye’nin pirinç ithalatı, 2011 yılında 349 bin tona, 2012 yılında 263 bin tona gerilemiştir. 2013 yılında bir miktar artarak 283 bin tona ulaşan pirinç ithalatı, 2014 yılında ise önemli bir artışla 493 bin tona yükselmiştir. 2013 yılında gerçekleştirilen ithalatın değer bazındaki karşılığı 150 milyon dolarken, 2014 yılında pirinç ithalatına 277 milyon dolar harcanmıştır.
Türkiye’de pirinç ihracat miktarı ise ithalata göre son derece kısıtlıdır. 100 bini aşmayan pirinç ihracat miktarlarıyla Türkiye başta Suriye olmak üzere, Irak, Ürdün ve Sudan’a ihracat gerçekleştirmektedir. 2010 yılında 51 bin ton olan Türkiye’nin pirinç ihracatı 2012 yılında 98 bin tona kadar yükselmiş ancak sonraki yıllarda yeniden düşüşe geçmiştir. Türkiye’nin 2012 yılında gerçekleştirdiği 98 bin tonluk ihracatın değer olarak karşılığı ise 74 milyon dolardır.