Makarna üretiminde ana hammadde olarak kullanılan durum buğdayına olan talep giderek artmaktadır. IGC rakamları, 2016-2017 sezonunda dünya durum buğdayı üretiminin 40,7 milyon tona ulaştığını göstermektedir. 9,5 milyon tonluk üretimle başı çeken 28 ülkeli AB’yi 7,8 milyon tonluk üretimle Kanada takip etmektedir.

Tüm dünyada yaygın olarak tüketilen makarnalık buğday, Latince’de sert anlamına gelen “durum” kelimesi ile adlandırılmaktadır. Yüksek protein içeriği ve sert yapısı, durum buğdayını özel amaçlarla kullanıma uygun hale getirmektedir. Bunlardan en bilineni ise makarnadır.

Diğer buğday türlerinden daha iri olan durum buğdayı, makarnaya rengini veren sarı endosperme sahiptir. Öğütüldüğünde ise irmik elde edilmekte ve bu irmik makarna ve bazı özel ekmek çeşitlerinin yapımında kullanılmaktadır.

Durum buğdayı yalnızca makarna değil, kuskus ve bulgur yapımında da kullanılmaktadır. Endosperm yapıları oldukça sert olan durum buğdayları, irmiğin verimini yükseltirken, yoğun sarı renkli pigment özelliği makarna kalitesini artırmaktadır.

Protein, mineral ve vitamin açısından da daha zengin oluşu, durum buğdayını besin değeri yüksek bir gıda haline getirmektedir.

Pratik kullanımı, uzun raf ömrü ve besleyici özellikleri ile makarnaya duyulan talebin artması, bununla birlikte sağlıklı ve lezzetli bir gıda olarak bulgurun son yıllarda giderek popüler hale gelmesi durum buğdayına duyulan ihtiyacın da artacağını göstermektedir.

DÜNYA DURUM BUĞDAYI ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ

Dünya durum buğdayı ekim alanının yaklaşık 16,7 milyon hektar olduğu tahmin edilmektedir.

Uluslararası Tahıl Konseyi’nin (IGC) verilerine göre; 2010/11 sezonunda 35,4 milyon ton olan dünya durum buğdayı üretimi, 2011/12 sezonunda yaklaşık 2 milyon ton artarak 36,6 milyon tona ulaşmıştır.

2012/13 sezonunda 2 milyon tona yakın bir düşüş yaşansa da, 2013/14 sezonunda üretim yeniden artmış ve 38,8 milyon tona ulaşmıştır. Bir sonraki sezon 34,5 milyon tona düşen üretim, 2015/2016 sezonunda ise 39,1 milyon ton seviyesini görmüştür.

Tahminler, 2016/17 sezonunda durum buğdayı üretiminde bir miktar daha artış olacağını ve toplam üretimin 40,7 milyon tona ulaşacağını göstermektedir.

Makarnalık durum buğdayı üretiminde AB dünyanın en büyük üreticisi konumundadır. 2010/2011 sezonundaki 9,2 milyon tonluk üretim miktarı, 2011/2012 ve 2012/2013 sezonlarında 8,2 milyon tona, 2013/2014sezonunda ise 8,1 tona düşmüştür.

2014/2015 sezonunda devam eden düşüşle bu rakam 7,6 milyon tona inerken, bir sonraki sezon rakam 8,5 milyon tona çıkmıştır. Bir sonraki sezonda artışın devam ederek 9,5 milyon tona çıkacağı düşünülmektedir.

2015/2016 sezonu makarnalık durum buğdayı üretiminde Avrupa Birliği’ni 5.4 milyon ton ile Kanada takip etmektedir. Kanada 2010/11 sezonunda 3 milyon ton, 2011/12 sezonunda 4,2 milyon ton durum buğdayı üretimi gerçekleştirmiş ve 2012/13 sezonunda 4,6 milyon ton miktarına ulaşmıştır.

2013/2014 sezonunda 6.5, 2014/2015 sezonunda 5,2 milyon ton olan Kanada durum buğdayı üretiminin, 2016/2017 sezonunda 7,8 milyon olacağı öngörülmektedir.

İtalya, 2015/16 sezonunda gerçekleştirdiği 4,2 milyon tonluk durum buğdayı üretimi ile Kanada’nın ardından gelmektedir.

2010/11 sezonunda 4.1 milyon ton olan İtalya’nın durum buğday üretimi, 2011/12 sezonunda 3,9 milyon tona gerilemiş, 2012/13 sezonunda yeniden 4,2 milyon tona ulaşmıştır.

Bu rakam 2013/2014 ve 2014/2015 sezonlarında 3,9’a düşmüştür. İtalya’nın durum buğdayı üretiminin 5,0 milyon ton olması beklenmektedir. Diğer büyük üretici ülkelerin Türkiye, Fransa, ABD ve İspanya olduğu söylenebilir.

DÜNYA DURUM BUĞDAYI TİCARETİ

AB ülkeleri ile Cezayir, dünya durum buğdayı ithalatında başta gelen ülkelerdir. AB 2010/2011 sezonunda 1.9 milyon tonluk durum buğdayı ithalatı gerçekleştirmiştir.

2011/12 sezonunda 1.8 milyon ton, 2012/13 sezonunda ise 1.4 milyon ton olarak kaydedilen AB ithalat miktarının, 2013/14 sezonunda 1.9 milyon ton, 2014/2015 sezonunda 2.8 milyon ton, 2015/2016 sezonunda ise 2.4 milyon olduğu saptanmıştır. Bu rakamın 2016/ 2017 sezonunda 2.3 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir.

Cezayir ise 2010/11 sezonunda 1.3 milyon ton ithalat gerçekleştirmiştir. 2011/12 sezonunda ülkenin ithalat miktarı artış göstermiş ve 1.8 milyon tona ulaşmıştır.

2012/13 sezonunda ise yaklaşık 200 bin ton düşüş yaşanmış ve ülkenin durum buğdayı ithalatı 1.6 milyon tona gerilemiştir. 2013/14 sezonunda da 1.5 milyon, 2014/2015 ve 2015/2016 sezonlarında ise 1.7 milyon ton durum buğdayı ithalatı yapılmıştır.

IGC raporu tahminleri bu rakamın 2016/2017 sezonunda 1.9 milyon ton olarak gerçekleştiğini göstermektedir. Durum buğdayında diğer önemli ithalatçı ülkeler ise Fas, Tunus, ABD, Venezuela ve Japonya’dır.

Dünya durum buğdayı ihracatında başta gelen ihracatçı ülkeler ise Kanada ve Meksika’dır. Kanada tek başına dünya durum buğdayı ihracatının yarısından fazlasını gerçekleştirmektedir.

Kanada’nın 2010/11 sezonunda 3.1 milyon ton olan durum buğdayı ihracatı, 2011/12 sezonunda 3.8 milyon tona yükselmiştir. Kanada durum buğdayı ihracatı, 2012/13 sezonunda 430 bin ton artış göstermiş ve 4.2 milyon tona ulaşmıştır.

2013/14 sezonunda 4.7, 2014/2015 sezonunda 5.6, 2015/2016 sezonunda ise 4.3 milyon ton durumu buğdayı Kanada tarafından ihraç edilmiştir. 2016/2017 sezonunda da 4.9 milyon tonluk ihracat öngörülmüştür.

2009/2010 ile 2012/2013 sezonlarında 1 milyon tonun altında kalan Meksika ise daha sonra ciddi bir atılımla 2013/2014 sezonunda 1.2, 2014/2015 sezonunda 1, 2015/2016 sezonunda ise 1.4 milyona ulaşmış ve 28 ülkelik AB’yi sollamıştır. 2016/2017 sezonu için kayda geçen IGC tahmini ise yine 1.4 milyon olmuştur.

Toplam 28 ülke ile üçüncü sırada bulunan AB’nin durum buğdayı ihracatı ise 2010/11 yılında 2 milyon ton olarak kaydedilirken daha sonra ciddi bir düşüşle 2011/2012 ve 2012/2013 sezonlarında 1.3 milyonu, 2013/2014 sezonunda ise 1 milyonu görmüştür.

Tekrar yükselişe geçen AB 2014/2015 sezonunda 1.2 bir sonraki sezonda da 1.3 milyon durum buğdayı ihraç etmiştir. IGC’nin 2016/2017 sezonu tahminleri ise bu rakamın 1.1 milyon tonu aştığını göstermektedir. Durum buğdayı ihracatında Kanada, Meksika ve AB’yi ABD, Avustralya ve Türkiye takip etmektedir.

TÜRKİYE’DE DURUM BUĞDAYI ÜRETİMİ

IGC rakamlarına göre yıllar bazında Türkiye durum buğdayı üretimi incelendiğinde; Türkiye durum buğdayı üretiminde 2010/2011 sezonunda 3.5 milyon tona ulaşırken bir sonraki sezonda bu rakam 3.9’a yükselmiştir.

Sonraki dört yılda yaşanan dalgalanma ile üretim 2012/2013 sezonunda 3.3, 2013/2014 sezonunda 4.1 milyon ton olmuş ve aynı artış ve azalışın birbirini tekrar izlemesiyle toplam üretim 2014/2015 sezonunda 3.3, 2015/2016 sezonunda ise 4.1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2016/2017 sezonu için IGC 3.6 milyonu göstermektedir.

TÜRKİYE’DE DURUM BUĞDAYI DIŞ TİCARETİ

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin 2013 yılı Hububat Raporuna göre; Türkiye durum buğdayı ithalatı 2006 ve 2013 yılları arasında düzensiz bir grafik çizmiştir.

2007 ve 2009 yılları arasında ortalama 130 bin ton civarında seyreden ithalat miktarı, 2010 ve 2011 yıllarında düşüşe geçmiştir. 2012 yılında ise büyük bir artış göstermiş ve 217 bin ton civarında gerçekleşmiştir.

2013 yılında ise son 8 yılın en yüksek ithalat miktarına ulaşılmış ve yaklaşık 588 bin ton durum buğdayı ithal edilmiştir. Makarna üretiminde kullanılan durum buğdayı ithalatının 2013 yılındaki bu ciddi yükselişinde Türkiye’nin mamul madde ihracatındaki artış da rol oynamaktadır.

Türkiye’nin durum buğdayı ihracatında da düzensiz bir grafik söz konusudur. 2010/2011 sezonunda 20 bin ton olan ihracat, ciddi bir düşüşle 2011/2012 sezonunda 2, 2012/2013 sezonunda 1, 2013/2014 sezonunda ise 4 ton olarak gerçekleşmiştir.

Daha sonra ise bir anda yaşanan artışla bu rakamlar 2014/2015 sezonunda 101, 2015/2016 sezonunda 100 milyon olmuştur. Türkiye’nin durum buğdayı ihracatında 2016/2017 için ise 75 bin ton rakamı görünmektedir.

Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere, genel olarak buğday, arpa ve mısır üretimi ile kendi kendine yetebilen bir ülke olan Türkiye, giderek artan mamul madde ihracatı için gerekli olan hammadde ihtiyacını ise ithalat faaliyetleri ile tamamlamaktadır.