Alexander Karavaytsev
Kıdemli Ekonomist
Uluslararası Tahıl Konseyi (IGC)
Uluslararası Hububat Konseyi’nin (IGC) 2023/24 (Temmuz/Haziran) sezonu için öngördüğü 15,1 milyon tonluk dünya buğday unu ihracat rakamı, bir önceki yıla göre %4’lük bir artışa işaret ediyor. Gerçekleşmesi halinde bu miktar, son beş sezonun en yüksek rakamı olarak kayıtlara geçecek.
Dünya buğday unu ticaretinde öngörülen yıllık artış, büyük ölçüde, Türkiye’den cazip fiyatlı tedarik talebinin bu sezon alışılmadık derecede güçlü olduğu önemli bir ithalat bölgesi olan Sahra altı Afrika’ya yapılan teslimatlarda beklenen canlanmaya bağlanıyor. Etiyopya (çoğunlukla Cibuti üzerinden) ve Sudan’a (Mısır’dan yaptığı önemli alımlarla un tedarikini tamamlayan) artan sevkiyatlar sayesinde, bu bölgenin ithalatının yıllık bazda yaklaşık 700 bin ton artışla son beş yılın en yüksek seviyesi olan 2,7 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor. Özellikle, yerel un sanayisinin içinde bulunduğu zorlu koşullar, Sudan’ın toplam buğday alımları içinde un ithalatının payını, bir önceki yıl %13 ve 2020/21’de sadece %1 düzeyindeyken, 2023/24 sezonunda yaklaşık dörtte bir düzeyine çıkarmasına neden olabilir.
Güney Amerika için de un ithalatının yıllık bazda hafif bir artışla 1,1 milyon tona yükselmesi ve 2021/22 seviyesine ulaşması öngörülüyor. Güney Amerika’nın başlıca buğday unu tedarikçisi olan Arjantin’deki buğday arzının artmasıyla birlikte Bolivya, Brezilya ve Şili›nin bu yıl daha büyük miktarlarda ithalat yapması bekleniyor. Temmuz/Haziran döneminin ilk sekiz ayına ait veriler, Arjantin’den Brezilya ve Şili›ye yapılan un sevkiyatlarında yıllık bazda bir artış olduğunu gösteriyor. Bolivya’ya yapılan sevkiyatlar ise henüz ivme kazanmış değil ve ilk sekiz aylık ithalat rakamları geçen sezonun gerisinde kaldı. Bölgedeki diğer net ithalatçılar arasında, esas olarak Türkiye’den gelen tedariklere dayanan Venezuela’ya da daha fazla teslimat yapılması bekleniyor.
Bugüne kadar rapor edilen ticaret verilerine göre, Kuzey ve Orta Amerika için de bir önceki sezona kıyasla daha büyük un ithalatı öngörülüyor. Bu bölgede şu ana kadar Küba’nın özellikle Mısır, AB ve Türkiye’den güçlü alımlar yaptığı belirtilirken, Meksika’nın da neredeyse tamamı komşu ABD’den olmak üzere geçen yıla göre daha fazla ithalat yapması bekleniyor.
Bu sezon Sahra altı Afrika ve Amerika’nın potansiyel olarak daha büyük ithalatları, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Asya’nın bazı bölgeleri de dahil olmak üzere diğer bölgelere daha küçük miktarlarda yapılacak sevkiyatlarla kısmen dengelenecek. Özbekistan›ın çoğunlukla Kazakistan menşeli un ithalatı, daha yüksek yerel tahıl arzı ve yerel tahıl işleme kapasitesindeki artışla sınırlandırılabilir. Bununla birlikte, Konsey’in bu ülke için ithalat tahmini, mevcut teslimat hızının önümüzdeki aylarda da devam etmesi halinde daha yüksek olarak revize edilebilir.
IRAK, UN İTHALATINI AZALTIYOR
dünyanın en büyük ikinci buğday unu ithalatçısı olan Irak’ın, yerel yetkililerin yurtiçi buğday arzının yeterli olduğunu belirtmesi üzerine 2023/24 sezonunda buğday ve un alımlarını azaltması bekleniyor. Irak’ın un ithalatının bir önceki yıla göre 0,4 milyon ton azalarak 1,7 milyon tona düşeceği öngörülüyor. Türkiye, komşusu Irak için en önemli un tedarikçisi olmaya devam ederken, Rusya’dan bu ülkeye gelen un miktarının da geçtiğimiz sezon arttığı tahmin ediliyor.
Dünyanın en büyük un ithalatçısı Afganistan’ın ithalatı ise yıllık bazda çok az değişiklik göstererek 2,4 milyon ton civarında seyrederken, ithalatın ağırlıklı olarak Kazakistan’dan yapıldığı, ancak Rusya’nın da bu ülkenin düzenli tedarikçisi olarak konumunu güçlendireceği bekleniyor.
TÜRKİYE UN İHRACATINDA REKOR SEVİYELERE ULAŞTI
İhracat tarafında, içinde bulunduğumuz sezona Türkiye’den özellikle Sahraaltı Afrika’ya yapılan güçlü un sevkiyatları damgasını vurdu. Türkiye’nin 2023/24 sezonunun ilk yedi ayındaki (Temmuz/Haziran) küresel buğday unu sevkiyatı, bol miktardaki yurtiçi buğday arzı ve cazip olduğu bildirilen fiyatların da desteğiyle, bir önceki yılın aynı dönemine göre dörtte bir artışla 3,4 milyon tona ulaştı ve son on beş yılın en yüksek seviyesine çıktı. Bu rakamın 1,4 milyon tonu Sahraaltı Afrika’ya gitti ve bu bölgeye yapılan ihracat yıllık bazda üç kattan fazla artış gösterdi. Türkiye’nin bu bölgeye artan ihracatı, başta Suriye, Yemen ve Sri Lanka olmak üzere diğer bazı destinasyonlara yapılan sevkiyatlardaki düşüşü fazlasıyla telafi etti. Türkiye’nin Haziran 2024’e kadarki on iki aylık sevkiyatı geçen sezona kıyasla 1,0 milyon ton artışla 5,9 milyon tona ulaşacak.
Türkiye’deki mevcut stoklar, Kanada, Kazakistan ve Rusya gibi bazı önemli ihracatçıların potansiyel olarak daha küçük sevkiyatlarını karşılamak için yeterli olarak değerlendiriliyor. Ancak Rusya’ya ilişkin tahminler, resmi gümrük istatistiklerinin bulunmaması nedeniyle biraz güçleşiyor.
*IGC, Tahıl Piyasası Raporları’nda (GMR) yayınlanan düzenli güncellemelerle buğday ununun küresel ticaret akışlarını izlemeye devam ediyor. Bu makaledeki değerlendirme, Mart 2024’te yayımlanan GMR552’ye göre hazırlanmıştır.