2013 yılında en yüksek bakliyat üretiminin 33,8 milyon ton ile Asya kıtasında gerçekleştiği görülmektedir. Bakliyatta en çok ihraç edilen ürün ise bezelyedir. 2011 yılında dünya genelinde 4,8 milyon ton bezelye ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bezelye, aynı zamanda dünya genelinde en çok ithal edilen bakliyat ürünüdür. 2011 yılında 3,2 milyon ton bezelye ithal edilmiştir. İnsan vücudu için gerekli proteinler açısından oldukça zengin olan bakliyatlar, mercimek, nohut, fasulye, bakla ve börülce gibi gıdaları kapsamaktadır. Bakliyatlar yalnızca protein değil, karbonhidrat ve lif kaynağıdırlar. Bu açıdan insanlar için oldukça faydalı olan bakliyatlar insan beslenmesindeki bitkisel proteinlerin yüzde 22’sine kaynaklık etmektedirler. Yalnızca Türkiye değil tüm dünya için önemi yüksek olan baklagiller insan beslenmesinde bitkisel proteinin ana kaynağı durumundadır. Hem üretim hem de ekim alanı açısından tarla bitkileri arasında tahılların hemen ardından gelmektedirler. Yalnızca 2013 yılında dünya üzerinde yaklaşık 73 milyon ton miktarında bakliyat üretimi yapılmıştır. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde bu ürün grubunun önemi, son yıllarda yaşanan kuraklık vb. nedenlerle azalan üretimle birlikte daha iyi anlaşılmıştır. Tahıllar, yüzde 74’lük oran ile Türkiye’nin tarla bitkileri üretimi yapılan toplam alanında ilk sırada gelmektedir. Hemen arkasından gelen yemeklik tane baklagillerin tarla bitkilerinin toplam yetiştirilme alanı üzerindeki oranı ise yüzde 8,3’tür. Kurak ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimeğin, sulu alanlarda ise fasulyenin ekim nöbetine girmesi, gerek birim alandan elde edilen verimin artırılması, gerekse nadas alanlarının azaltılması açısından önemlidir. DÜNYA BAKLİYAT ÜRETİMİ VE BAŞLICA ÜRETİCİ ÜLKELER Birleşmiş Milletler Tarım ve Gıda Örgütü’nün (FAO) verilerine göre 2003 ve 2004 yıllarında küresel bakliyat üretimi yaklaşık 60 milyondur. 2005, 2006 ve 2007 yıllarında ortalama 61 milyon olarak gerçekleşen dünya bakliyat üretimi, 2008 yılında 62,7 milyon tona, 2009 yılında ise 64,2 milyon tona çıkmıştır. Dünya bakliyat üretimi, 2010 ve 2013 yılları arasında ise istikrarsız bir grafik çizmiştir. Buna göre; 2010 yılında 70,6 milyon ton olan üretim 2011 yılında 68,7 milyon tona düşmüştür. Ancak 2012 yılında tekrar 75 milyon tona yükselmiştir. 2013 yılında ise tekrar düşüş yaşayarak 73,2 milyon tona gerilemiştir. Son yıllardaki bu düşüşün en önemli sebebi olarak ülkelerin biyodizel üretimi için mısır ve diğer bazı bitkileri teşvik etmeleri gösterilmektedir. Dünya nüfusunun artması, bununla beraber gıdaya duyulan ihtiyacın da yükselmesi nedeniyle bakliyat ekim alanları her geçen yıl artmaktadır. 2003 ve 2011 yılları arasında ortalama 73 milyon hektarlık alana yayılan bakliyat ekimi, 2012 yılıyla birlikte 80 milyon hektarın üzerine çıkmıştır. 2013 yılında ise bu alan 83 milyon hektara yükselmiştir. Verimlilik ise 2012 yılında hektar başına 9,358 hg/ha, 2013 yılında ise 9,038 hg/ha olarak kaydedilmiştir. Ülkeler bazında bakliyat üretimine bakıldığında, Hindistan’ın dünya üretiminde ilk sırada olduğu görülmektedir. Hindistan 2009 yılında 14 milyon ton bakliyat üretmiş ve bu miktarı 2010 ve 2011 yıllarında 17 milyon tonun üzerine çıkarmıştır. 2012 yılında ülkenin üretim miktarı 16,7 milyon tona gerilemiş, 2013 yılında ise yeniden artışa geçerek 18,3 milyon tona yükselmiştir. Hindistan’ın hemen ardından gelen Kanada, her yıl ortalama 5 milyon ton olan bakliyat üretimini, 2013 yılında 6,1 milyon tona yükseltmiştir. Dünyanın üçüncü büyük bakliyat üreticisi Myanmar ise 2012 ve 2013 yıllarında yaklaşık 5,2 milyon ton miktarında bakliyat üretimi gerçekleştirmiştir. Bakliyatlar genel olarak tüm dünyada yetiştirilmektedir. Kıta bazında bakliyat üretimine bakılacak olursa 2013 yılında en yüksek bakliyat üretiminin 33,8 milyon ton ile Asya kıtasında gerçekleştiği görülmektedir. Afrika kıtası ise 15,4 milyon ton ile Asya kıtasının hemen ardından gelmektedir. Üçüncü sırada yer alan Amerika kıtası 2013 yılında 15,1 milyon ton üretim gerçekleştirmiştir. Avrupa kıtası 6 milyon ton, Okyanusya ise 2,7 bakliyat üretmiştir. ÜRÜN BAZINDA DÜNYA BAKLİYAT ÜRETİMİ Ülkeler bakliyat üretiminde bir ya da iki ürüne odaklanmışlardır. Genel hatlarıyla, dünya üzerinde en çok üretilen bakliyat kuru fasulyedir. 2009 yılında yaklaşık 21 milyon ton olarak gerçekleşen dünya kuru fasulye üretimi, 2010 yılında 24 milyon tona yükselmiş, 2011-12 yıllarında ise bir miktar gerileyerek 23 milyon ton civarında kalmıştır. 2013 yılında ise dünya genelinde 22,8 milyon ton kuru fasulye üretilmiştir. Dünya kuru fasulye üretiminde, Asya kıtası ilk sırayı almaktadır. 2013 yılında 10,1 milyon ton kuru fasulye üretimi gerçekleştiren Asya kıtasını, aynı yıl 7 milyon tonla Amerika kıtası, 4,9 milyon tonla Afrika kıtası takip etmektedir. Nohut, dünya bakliyat üretiminde kuru fasulyenin ardından ikinci sırada yer almaktadır. 2009 yılında 10,4 milyon ton olan dünya nohut üretimi, 2010-2011 ve 2012 yıllarında 11 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. FAO verilerine göre dünya nohut üretimi, 2013 yılında 13,1 milyon tona ulaşmıştır. Dünya nohut üretiminde, kuru fasulyede olduğu Asya kıtası ön plandadır. Hatta nohut üretiminin tamamına yakının Asya kıtasında üretildiğini söylemek mümkündür. Çünkü 2013 yılı verilerine göre 13,1 milyon ton olan dünya nohut üretiminin 11 milyon tonu Asya kıtasında gerçekleştirilmiştir. Asya kıtasını 813 bin tonluk üretimle Okyanusya, 596 bin tonluk üretimle Amerika, 530 bin tonluk üretimle Afrika ve 113 bin tonluk üretimle Avrupa takip etmektedir. Kuru fasulye ve nohudun ardından dünyada en fazla üretilen bakliyat çeşidi bezelyedir. 2009 - 2010 yıllarında 10 milyon ton civarında olan dünya bezelye üretimi, 2011 yılında 9,9 milyon tona gerilemiş, 2012’de yeniden artışa geçerek 10,5 milyon tona ulaşmıştır. 2013 yılında ise FAO verilerine göre artışın devam ettiği ve üretimin 11,1 milyon tona ulaştığı görülmektedir. 2013 verilerine göre dünya bezelye üretiminde en büyük pay 4,7 milyon tonla Amerika kıtasına ait. Aynı yıl Amerika’yı 3 milyon tonla Avrupa, 2,3 milyon tonla Asya, 752 bin tonla Afrika takip etmektedir. DÜNYA BAKLİYAT TİCARETİ Dünya genelinde üretilen bakliyatın yaklaşık yüzde 85’i ülkelerin iç talebini karşılamaya yöneliktir. Geriye kalan yüzde 15’lik kısım ise dünya ticaretine dahil olmaktadır. Kanada, dünya bakliyat ihracatında önde gelen ülkedir. Yıllar içerisinde bakliyat ihracatı büyük ölçüde artan Kanada, üretim miktarındaki ciddi artışla ihracatçı konumunu da yükseltmiştir. Kanada’dan sonra en büyük bakliyat ihracatçısı ise ABD’dir. ABD’yi Çin, Avustralya, Arjantin, Fransa, Türkiye ve Meksika izlemektedir. Bakliyat ithalatında ise birinci sırada gelen ülke Hindistan’dır. 2006 yılı verilerine göre dünya bakliyat ithalatının yüzde 10’u Hindistan tarafından gerçekleştirilmektedir. Hindistan’ı Pakistan, İspanya ve ABD takip etmektedir. Bakliyatta, miktar bakımından en çok ihraç edilen ürün bezelyedir. 2011 yılında dünya genelinde 4,8 milyon ton bezelye ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bu ihracat miktarının değer karşılığı ise 1,9 milyon dolardır. Bezelyeden sonra en çok ihraç edilen ürün ise kuru fasulyedir. Miktar bazında kuru fasulye ihracatı bezelye ihracatından az olmasına rağmen, değer karşılığı daha yüksektir. 2011 yılında ihraç edilen kuru fasulye miktarı 3,3 milyon ton, bunun değer karşılığı ise 3 milyon dolardır. Kuru fasulyenin ardından 1,9 milyon ton ile mercimek ve 1,1 milyon ton ile nohut gelmektedir. Amerika kıtası, kuru fasulye, nohut, mercimek ve bezelye ihracatında en yüksek değerlere erişmektedir. Amerika kıtasından ihraç edilen ürünler arasında ön sırada yer alan bakliyat ürünü ise bezelyedir. 2011 yılında Amerika kıtası 3,2 milyon ton bezelye ihracatı gerçekleştirmiştir. Bu miktar ise dünya bezelye ihracatının yüzde 67,9’una tekabül etmektedir. Amerika kıtasının ihraç ettiği ürünler arasında bezelyenin hemen ardından mercimek gelmektedir. 2011 yılında 1,3 milyon ton mercimek ihraç eden Amerika kıtası, 1,1 milyon ton kuru fasulye ve 241 bin ton nohut ihraç etmiştir. Dünya bakliyat ihracatında Amerika kıtasını Asya kıtası takip etmektedir. Asya kıtasında ağırlıklı olarak ihracatı gerçekleştirilen bakliyat ürünü ise kuru fasulyedir. 2011 yılında 1,6 milyon ton kuru fasulye ihraç eden Asya, kuru fasulyeden sonra sırasıyla 316 bin ton mercimek, 296 bin ton nohut ve 44 bin ton bezelye ihracatı yapmaktadır. Üçüncü büyük ihracatçı bölge ise Avrupa’dır. Avrupa’da 2011 yılında 1,1 milyon ton bezelye ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bezelyeyi 139 bin tonla kuru fasulye, 116 bin tonla nohut ve 37 bin tonla mercimek izlemektedir. Okyanusya ağırlıklı olarak nohut ihracatı gerçekleştirmektedir. Nohudun ardından en çok ihraç edilen ürünlerin mercimek, bezelye ve kuru fasulye olduğu belirtilmektedir. Afrika kıtası ise 2011 yılında toplam 526 bin ton bakliyat ihracatı gerçekleştirmiştir. Ağırlıklı olarak ihraç edilen ürünler sırasıyla kuru fasulye, bezelye, nohut ve mercimektir. Dünya genelinde en çok ithal edilen bakliyat ürünü ise yine bezelyedir. 2011 yılında toplam 4,3 milyon ton bezelye ithalatı yapılmıştır. Bezelyeden sonra en çok ithal edilen ürün ise kuru fasulyedir. En çok bakliyat ithal eden kıta ise Asya kıtasıdır. Buna göre 2011 yılında 3,2 milyon ton bezelye ithal eden Asya kıtası, 1,3 milyon ton kuru fasulye, 1,1, milyon ton mercimek ithal edilmiştir. Asya kıtasını Avrupa takip etmektedir. Avrupa kıtasında 2011 yılında 657 bin ton bezelye ithal edilmiştir. Amerika kıtasında en çok ithal edilen ürün ise kuru fasulyedir. Kıtada 2011 yılında 889 bin ton kuru fasulye ithal edilmiştir. Kuru fasulye Afrika ve Okyanusya’da da en çok ithal edilen üründür. Afrika’da 2011 yılı kuru fasulye ithalatı 408 bin ton, Okyanusya’da ise 15 bin ton olarak gerçekleşmiştir. TÜRKİYE’DE BAKLİYAT ÜRETİMİ Türkiye’de kuru bakliyatın ekim alanı son 12 yıl içerisinde önemli oranda azalma göstermiştir. 2003 yılında 12 milyon dekar olan toplam kuru baklagiller ekim alanı, 2012 yılında 7,2 milyon dekara kadar gerilemiştir. 2013 yılında ise bir miktar artmış ve 8 milyon dekara ulaşmıştır. Ancak 2014 yılında tekrar gerileyerek 7,4 milyon dekara düşmüştür. Buna bağlı olarak toplam bakliyat üretimi de son 12 yılda yaklaşık 400 bin ton düşmüştür. Ekim alanlarındaki daralmaya karşın verim birçok bakliyat ürününde artış göstermiştir ancak bu verimlilik artışı, toplam bakliyat üretiminin artmasını sağlayamamıştır. Bunun neticesinde 2003 yılında 1,4 milyon ton olan toplam bakliyat üretimi, 2014 yılında 1 milyon tona kadar gerilemiştir. Bakliyatlar arasında en yüksek üretim miktarının nohutta olduğu görülmektedir. TÜİK verilerine göre; 2003 yılında 600 bin ton olan Türkiye nohut üretimi, son 10 yılda yaklaşık 150 bin ton gerileyerek 2013 yılında 506 bin tona düşmüştür. Nohuttan sonraki en yüksek üretim miktarı kırmızı mercimeğe aittir. 2003 yılında 485 bin ton olan ve 2006’da 580 bin tona kadar çıkan kırmızı mercimek üretimi 2008’de 106 bin tona kadar düşmüş, sonraki yıllarda bir miktar artarak 2013 yılında 395 bin tona ulaşmıştır. 2014 yılında gerçekleştirilen kırmızı mercimek üretimi ise 325 bin tondur. Bir diğer önemli ürün olan kuru fasulyede üretim miktarı 2003 yılında 250 bin ton civarında iken, giderek gerilemiş ve 2013 yılında 195 bin tona düşmüştür. 2014 yılında ise bir miktar artmış ve 215 bin tona yükselmiştir. TÜRKİYE BAKLİYAT İTHALAT VE İHRACATI Baklagillerin ekili olduğu tarım alanlarının azalması ve buna bağlı olarak da üretim miktarının düşmesi Türkiye’nin kuru bakliyat ithalatında da artışa neden olmaktadır. 2010 yılında 271 bin ton olan toplam bakliyat ithalatı, 2013 yılında 334 bin tona, 2014 yılında ise 448 bin tona yükselmiştir. Bakliyat grubunda en çok ithal edilen ürün mercimektir. 2009 yılında 141 bin ton mercimek ithalatı yapılmıştır. Bu miktar 2010 yılında 210 bin tona, 2011 yılında ise 309 bin tona yükselmiştir. 2012 yılında mercimek ithalatında düşüş yaşanmış ve 168 bin ton mercimek ithalatı gerçekleştirilmiştir. 2013 yılı ithalat miktarı ise 199 bin tondur. Bu miktarın 2014 yılında önemli oranda arttığı ve 303 bin tona ulaştığı tahmin edilmektedir. TUIK verilerine göre, 2013 yılında mercimekten sonra en çok ithal edilen bakliyat nohuttur. 2009 yılında 4 bin ton, 2010 yılında 7 bin ton ve 2011 yılında 8 bin ton olarak gerçekleşen nohut ithalatı, 2012 yılıyla birlikte ciddi oranda artmıştır. 2012 yılı nohut ithalat miktarı 34 bin tondur. Bu miktar 2013 yılında daha da artmış ve yaklaşık 57 bin tona yükselmiştir. 2014 yılında ise 41 bin ton nohut ithalatı yapıldığı tahmin edilmektedir. Bezelye de, mercimek ve nohuttan sonra ithalat miktarı giderek artan bakliyat ürünlerinden biridir. 2010 yılında 3,5 bin ton bezelye ithalatı yapan Türkiye, 2011 yılında bu miktarı artırmış ve 37 bin ton bezelye ithal etmiştir. 2012 yılında ithalat bir miktar düşüp 25 bin tona gerilese de, 2013 yılında tekrar yükselişe geçerek 43 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılı bezelye ithalatının ise 33 bin ton olduğu tahmin edilmektedir. Mercimek, nohut ve bezelyeden sonra 2013 yılından sonra en çok ithal edilen ürün olan kuru fasulyede ise ithalat miktarı giderek düşmektedir. 2009 yılında 53 bin ton kuru fasulye ithal edilmişken bu miktar 2010 yılında 37 bin tona, 2011 yılında 33 bin tona gerilemiştir. Düşmeye devam eden kuru fasulye ithalatı 2012 yılında yaklaşık 29 bin ton ve 2013 yılında da yaklaşık 25 bin tona gerilemiştir. Ancak 2014 yılında ithalatın yeniden artış gösterdiği ve 52 bin tona ulaştığı tahmin edilmektedir. Türkiye’nin bakla ithalatı da artmaktadır. 2010, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında bin tona dahi yaklaşamayan bakla ithalat miktarının, 2014 yılında 1,4 bin tona ulaştığı tahmin edilmektedir. Mercimek, 2013 yılında ithalatta olduğu gibi ihracatta da en yüksek paya sahiptir. Türkiye, mercimek ihracatında en yüksek miktara 212 bin ton ile 2011 yılında ulaşılmıştır. 2012 yılında bu miktar biraz gerilemiş ve 197 bin tona düşmüştür. 2013 ve 2014 yıllarında ise gerileme devam etmiş ve mercimek ithalatı 178 ve 183 bin ton olarak kaydedilmiştir. 2013 yılında en çok ihraç edilen ikinci bakliyat ürünü ise bezelyedir. Bezelye ihracatı, 2011 ve 2012 yıllarında ortalama 23 bin ton olarak gerçekleşmiş, 2013 yılında artış göstererek 31 bin tona çıkmıştır. 2014 yılında ise 24 bin tona gerilediği tahmin edilmektedir. Türkiye’nin nohut ihracatı da yıldan yıla azalma göstermektedir. Buna göre, 2010 yılında neredeyse 56 bin ton olan nohut ihracatı, 2011 yılında 28 bin tona, 2012 yılında da 25 bin tona düşmüştür. 2013 yılında da düşmeye devam eden nohut ihracatı, 19 bin ton civarında kalmıştır. 2014 yılında ise 18 bin tona gerilediği tahmin edilmektedir. Kuru fasulye ihracatı ise oldukça düşüktür. 2010 yılında 1,6 bin ton olarak gerçekleşen kuru fasulye ihracatı, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında 1,3 ve 2,5 bin ton civarında gerçekleşmiş, 2014 yılında da tahmini olarak 8,8 bin tona yükselmiştir.