Yem ve bira sanayinin ana hammaddesi olan arpa, her türlü iklim koşulları altında rahatlıkla yetiştirilebilen bir tahıl ürünüdür. Dünyada üretim miktarı açısından mısır, buğday ve pirinçten sonra en çok üretilen tahıl ürünü olan arpanın yüzde 65’i hayvan yemi olarak, yüzde 33’ü maltlık olarak bira ve viski yapımı ile biyodizel üretiminde, yüzde 2’si de insan besini olarak gıda endüstrisinde kullanılmaktadır.  Arpa, buğdaygillerden taneleri malt ve yem olarak kullanılan önemli bir tahıl bitkisidir. Tarih öncesi devirlerdeki en önemli kültür bitkilerinden biri olmakla birlikte, ekonomik önemi olan bitkilerin başında gelmektedir. Yaklaşık 10.500 yıl önce, bugünkü İsrail, Ürdün, Lübnan, batı Suriye, batı İran, Irak ile güneydoğu Türkiye’yi kapsayan ve Bereketli Hilal olarak isimlendirilen bölgede kültüre alındığı bilinmektedir. O zamanlarda ekimi yapılmakta olan arpa, bugün yabani arpa olarak da bilinen ve ilk defa Türkiye’de keşfedilmiş olan bir alt türdür. Bu alt türü, insanlar en az 18.000–19.000 yıldan beri, önemli bir besin kaynağı olarak kullanmaktadırlar. İnsanlar arpayı 10.000 yıl öncesinde Orta Doğu’dan başlayarak, 2.000 yıl öncesinde Çin’e kadar, dünyanın farklı yerlerinde ıslah etmişler böylece bugün kullandığımız arpayı elde etmişlerdir. Çok kuru ya da çok sulak olmayan her toprakta yetişebilen arpa, soğuğa ve sıcağa karşı oldukça dayanıklı bir bitkidir. Dünya genelinde üretim miktarı bakımından tahıllar arasında mısır, buğday ve pirinçten sonra 4. sırada yer alan arpa, Türkiye’de ise buğdaydan sonra en çok üretilen tahıldır. Arpa neolitik dönemden itibaren milyonlarca insan tarafından önemli bir besin kaynağı olarak tüketilmiş olsa da, bugün daha çok hayvan yemi ve bira yapımında kullanılmaktadır. 1980’lerde Avrupa ve Amerika’da besin değerinin anlaşılmasıyla gıda sektörüne yeniden girmiştir. Ancak, Asya ve kuzey Afrika’daki bazı kültürlerde arpanın gıda sektöründeki yeri eski çağlardan beri değişmemiştir. Bunun yanı sıra, buğdayın ekilemediği kutup bölgelerinde ve yüksek dağlık bölgelerde arpa ekilerek besin maddesi olarak kullanılmaktadır. Bugün dünyada ekimi yapılan arpanın yüzde 65’i hayvan yemi olarak, yüzde 33’ü maltlık olarak bira ve viski yapımı ile biyodizel üretiminde, yüzde 2’si de insan besini olarak gıda endüstrisinde kullanılmaktadır. Türkiye’de ise tüketimin yüzde 90’ı hayvan yemi olarak, kalan kısmı maltlık olarak bira sanayinde ve gıda endüstrisinde kullanılmaktadır. Gıda endüstrisinde kullanılan oran çok düşük olup, bira sanayinde kullanılan oran her geçen yıl artmaktadır. Hayvan yemi olarak kullanılan arpalarda protein oranının fazla olması gerekmektedir. Kavuzun fazla olması besleyicilik değerini düşürür. Bu nedenle, protein değeri yüksek ve kavuzca yoksul olan altı sıralı arpa, yemlik arpa olarak kullanmaktadırlar. Biralık arpalarda ise protein oranının düşük olması istenmektedir (% 9 – 10,5). Bu amaçla, bira üretimi için gerekli olan malt iki sıralı beyaz arpalardan elde edilir. DÜNYA ARPA ÜRETİMİ VE BAŞLICA ÜRETİCİ ÜLKELER Günümüzde arpa, kuzey kutbundan tropik bölgelere, her türlü iklim koşulları altında yaygın bir şekilde ekili olmakla birlikte, özellikle ılıman bölge tarım ekonomilerinde kilit rol oynamaktadır. Dünya genelinde ortalama arpa üretimi, 120 ile 130 milyon ton arasında değişmektedir. ABD Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi (USDA FAS) verilerine göre; 2009/10 sezonunda 151 milyon ton civarında olan dünya arpa üretimi, son yıllarda bir miktar düşüş göstermiştir. 2010/11 sezonunda 123,1 milyon tona gerileyen dünya arpa üretimi, 2011/12 sezonunda bir miktar artış kaydederek 133,5 milyon tona ulaşmıştır. Ancak 2012/13 sezonunda üretim yeniden düşmüş ve 130 milyon ton seviyesinde kalmıştır. 2013/14 sezonunda ise birçok tahıl ürününde olduğu gibi arpa üretiminde de önemli bir artış yaşanmış ve üretim 145,1 milyon tona kadar ulaşmıştır. USDA, dünya arpa üretiminin 2014/15 sezonunda yaklaşık 14 milyon ton düşüş göstererek 131 milyon tona gerileyeceğini öngörmektedir. 2013/14 üretim verileri dikkate alındığında, dünya arpa üretiminde ilk sırayı 59,6 milyon tonla Avrupa Birliği ülkeleri almaktadır. Tek ülke bazında en büyük üretici ise Rusya’dır. Rusya’nın 2013/14 sezonunda 15,3 milyon tonluk arpa üretimi gerçekleştirdiği tahmin edilmektedir. Rusya’yı 10,2 milyon tonla Kanada, 9,6 milyon tonla Avustralya, 7,5 milyon tonla Ukrayna ve 7,3 milyon tonla Türkiye takip etmektedir. Arjantin ise 4,7 milyon tonluk üretimleriyle dünya üretiminde 7. sırada yer almaktadırlar. Ancak Türkiye’deki arpa üretimine ilişkin USDA verileri, Türkiye İstatistik Kurumu veriyle tamamen örtüşmemektedir. TÜİK verileri ile USDA verileri arasında 600 bin tonluk farklılık söz konusudur. DÜNYA ARPA TÜKETİMİ VE BAŞLICA TÜKETİCİ ÜLKELER Dünya genelinde arpa tüketimine bakıldığında son yıllarda toplam dünya tüketiminin, üretimin bir miktar üstünde seyrettiği gözlenmektedir. 2009/10 sezonunda 150,8 milyon tonluk üretime karşılık 144,9 milyon tonluk tüketim gerçekleştirilirken, 2010/11 sezonunda üretimle tüketim arasında 13,1 milyon tonluk bir fark oluşmuştur. Bu sezonda 123,1 milyon tonluk üretime karşılık 136,2 milyon tonluk tüketim gerçekleştirilmiştir. 2011/12 ve 2012/13 sezonlarında da, fark daha düşük olmakla birlikte benzer bir durum söz konusudur. Dünya, 2011/12 sezonunda 133,5 milyon tonluk üretime karşılık 135,2 milyon ton arpa tüketirken, 2012/13 sezonunda bu oran 130 milyon tona karşılık 131,7 milyon ton olmuştur. USDA verilerine göre; dünya arpa üretimi, ancak 2013/14 sezonunda tüketimi karşılayacak seviyeye ulaşmış ve 145,1 milyon tonluk üretime karşılık tüketim 141,7 milyon tonda kalmıştır. USDA’nın 2014/15 sezonuna yönelik dünya arpa tüketim öngörüsü ise 136,5 milyon tondur. Eğer bu öngörüler gerçekleştirse, 2014/15 sezonunda bir kez daha dünya arpa üretimi, tüketimin gerisinde kalacaktır. Dünya arpa tüketiminde, en büyük pay üretimde olduğu gibi Avrupa Birliği ülkelerine aittir (2013/14 sezonunda 53,7 milyon tonluk tüketim). Ancak tek ülke bazında, Rusya dünya arpa tüketiminde ilk sırada yer almaya devam etmektedir. Rusya’nın 2013/14 sezonundaki arpa tüketim oranı 12,8 milyon tondur. Aynı sezonda Rusya’yı 8,5 milyon tonla Suudi Arabistan, 7,9 milyon tonla Kanada, 6,9 milyon tonla Türkiye ve 5,1 milyon tonla Ukrayna takip ediyor. DÜNYA ARPA TİCARETİ Son dört sezonda dünya ticaretine konu olan arpa miktarı, 15 ile 22 milyon ton arasında seyretmiştir. USDA verilerine göre; 2009/10 sezonunda 17,2 milyon ton olan dünya arpa ticareti, 2010/11 sezonunda 2,1 milyon ton gerilemiş ve 15,1 milyon ton düzeyinde kalmıştır. Sonraki 2 sezonda yeniden yükselişe geçen arpa ticareti, 2011/12 sezonunda 21,3 milyon tona; 2012/13 sezonunda ise son 4 yılın en yüksek seviyesi olan 22,1 milyon tona ulaşmıştır. 2013/14 sezonunda da dünya ticaretine konu olan arpa miktarının 20,2 milyon ton olduğunu tahmin eden USDA, bu miktarın 2014/15 sezonunda da hemen hemen aynı seviyede (20,4 milyon ton) olacağını öngörmektedir. 2013/14 sezonunda 20,2 milyon ton olan dünya arpa ihracatının 5,7 milyon tonunu, yani yüzde 28,2’lik kısmını Avustralya tek başına gerçekleştirmiştir. Avustralya’yı 5,5 milyon tonla Avrupa Birliği ülkeleri takip etmektedir. Bir önceki sezon dünya arpa ihracatında ilk sırada yer alan Avrupa Birliği ülkeleri, 2013/14 sezonunda, arpa ihracatında bir önceki sezona kıyasla 2,3 milyon tonluk gerileme göstermiş ve ikinci sıraya yerleşmiştir (4,1 milyon ton). Aynı sezon Avrupa Birliği’ni 3 milyon tonla Arjantin; 2,3’er milyon tonla Rusya ve Ukrayna, 1,2 milyon tonla Kanada ve 400 bin tonla Kazakistan takip etmektedir. USDA’nın öngörülerine göre; 2014/15 sezonunda AB, 5,8 milyon tonluk ihracatla yeniden ilk sıraya yükselecek, AB’yi Avustralya, Rusya ve Arjantin takip edecek. Dünya arpa ithalatında ise her zamanki gibi Suudi Arabistan ilk sırada yer almaktadır. Tek başına dünya arpa ithalatının yüzde 40’ını gerçekleştiren Suudi Arabistan, 2012/13 sezonunda 10,2 milyon tonluk; 2013/14 sezonunda da 8 milyon tonluk ithalat gerçekleştirmiştir. Dünya arpa ithalatında Suudi Arabistan’ı 3,3 milyon tonluk ithalatla Çin, 1,3 milyon tonluk ithalatla Japonya, 750 bin tonluk ithalatla Ürdün ve 550 bin tonluk ithalatla Birleşik Arap Emirlikleri takip etmektedir. Suudi Arabistan, Japonya ve Ürdün’ün 2013/14 sezonunda gerçekleştirdikleri ithalat miktarları bir önceki sezona kıyasla düşüş gösterirken, Çin’in ithalatında 1,2 milyon tona yakın artış yaşanmıştır. TÜRKİYE’DE ARPAÜRETİMİ VE TÜKETİMİ Türkiye’de hemen her bölgede üretimi yapılabilen arpa, tarla ürünleri içinde ekiliş alanı ve üretim açısından buğdaydan sonra ikinci sırada gelmektedir. Arpa, Türkiye’nin tüm bölgelerinde yetiştirilmekle birlikte, özellikle Orta Anadolu (Konya, Ankara, Eskişehir ve Kırşehir) ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi (Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin) arpa yetiştiriciliği konusunda önemli iki bölgedir. Arpa ekim alanı, üretim ve verimi yıllar itibariyle dalgalanma göstermektedir. 1995-2005 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde en yüksek ekim alanı 1998’de, en yüksek verim ve üretim ise 2005’te gerçekleşmiştir. 2002 – 2013 yılları arasında ise en yüksek ekim alanı 2005’te, en yüksek verim 2013’te, en yüksek üretim miktarı ise 2006 yılında gerçekleşmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (Tüik) verilerine göre; 2002 yılında 36 milyon dekarlık alanda arpa ekimi yapan Türkiye, 8,3 milyon tonluk üretim gerçekleştirmiştir. Ekim alanı 2005 yılında son 10 yılın en yüksek seviyesi olan 36,5 milyon dekara ulaşmış, üretim ise aynı dönemde 9,5 milyon ton seviyesine ulaşmıştır. 2006 yılında üretim 51 milyon ton artarak son 10 yılın en yüksek noktasına ulaşmıştır. Ancak sonraki yıllarda ekim alanı da, üretim miktarı da düşüş göstermiştir. Türkiye, 2013 yılında 27,2 milyon hektarlık alanda arpa ekimi yapmış ve 7,9 milyon tonluk üretim miktarında kalmıştır. Arpa tarımı Türkiye’de büyük ölçüde kuru koşullarda yapıldığı için verim düşüktür. Türkiye’nin arpa verimi dünya arpa veriminin altındadır. 2006/07 sezonunda dünya arpa verimi 2,43 ton/ha iken, aynı dönem itibariyle Türkiye arpa verimi 2,06 ton/ha olmuştur. Verimde iklime bağlı olarak bazı yıllar belirgin artışlar, bazı yıllarda belirgin azalışlar meydana gelmektedir. Ancak genel gidiş itibariyle son yıllarda verimde artış yaşanmasına ve verim miktarı 2,58 seviyesine ulaşmasına rağmen, ekim alanın daralması, üretimin önceki yıllara kıyasla düşük kalmasına neden olmaktadır. Türkiye, arpa üretiminin hemen hemen tamamını kendi iç tüketimi için değerlendirmektedir. Türkiye’de arpa üretiminin yüzde 90’ı hayvan yemi olarak, kalan kısmı maltlık olarak bira sanayinde ve gıda endüstrisinde kullanılmaktadır. Gıda endüstrisinde kullanılan oran çok düşük olup, bira sanayinde kullanılan oran her geçen yıl artmaktadır.