“Değirmencilikte diyagramcılık, değişen koşul ve talepler doğrultusunda yeni bir endüstri yaklaşımı ile montaj ve montaj sonrası üretim aşamasında beklenti ve ihtiyaçlara cevap verebilen, teknolojiye hızlı uyum sağlayabilecek teknik donanıma sahip olabilmektir. Teknolojik gelişmeye bağlı olarak, bazı makine ve ekipmanlar eski işlevsel özelliğini kaybederken, bazı makine grupları ise daha önemli işlevi yerine getirir duruma gelmiştir. Biz diyagramcılar söz konusu bu yeniliklerin sahada uygulayıcısı durumundayız.”

YILDIRAY KÜPELİ Diyagramcı Buğday, küresel ölçekte en büyük gıda mahsulüdür. Buğday ununa talep her yıl yükselerek sürüyor. Bu durum değirmenciliğin küresel gıda alanında temel endüstri konumunu daha da güçlendiriyor.

Tarihin en eski sanayi kolu değirmencilik, değişen ihtiyaçlar sebebiyle teknolojik olarak çok köklü değişiklikler geçirmek durumunda kalmıştır.

Un öğütme teknolojisi, tahılın, ilk alım çukuruna alınmasından başlayıp un, irmik, kepek ve yabancı maddelerin sistemden çıkması veya istiflenmesine kadarki işlemlerin uygulanmasıdır. Diyagram; tüm bu aşamaların şematik olarak gösterilmesi; Diyagramcılık, öğütme prosesinin tamamına hakim olmayı gerektiren, teorik bilginin pratikle vücut bulmuş halidir.

İşleme endüstrisi olan değirmencilikte diyagramcılık, değişen koşul ve talepler doğrultusunda yeni bir endüstri yaklaşımı ile montaj ve montaj sonrası üretim aşamasında beklenti ve ihtiyaçlara cevap verebilen, teknolojiye hızlı uyum sağlayabilecek teknik donanıma sahip olabilmektir.

Teknolojik gelişmelerden payına düşeni hakkıyla alan değirmencilik sanayileşme ve otomasyondan sonra şimdi de dijitalleşme sürecine hızla adapte olma yolundadır. Bütün sektörlerde olduğu üzere un sanayii de, rekabet ortamında yenilenmek, teknolojiye uyum sağlamak, stabil üretebilme yeteneğini müşterilerine anlatmak zorundadır.

Buğday İşleme Endüstrisi Proses Diyagramı aşağıda şematik olarak gösterilmiştir:

Öğütmede temel prensip; tahılın tavlandırılıp iki sert silindir arasından geçirilip, eleme sistemiyle un ve kepeğin birbirinden ayırabilme kabiliyetidir. Ancak günümüz buğday işleme teknolojisi, endüstriyel internet uyumu ile; kontrollü üretim sistemini içeren inovatif teknolojiyi kullanmamıza olanak sağlamaktadır.

Proses Otomasyon Sistem Entegrasyonu, dijitalleşmenin kullanım olanağını bize sunuyor. Dijitalleşmenin endüstrimize sağladığı avantajları şu şekilde sıralayabiliriz; • Kendi kendini takip edebilen, geliştiren, düşük maliyetli bir sistem kurulumu • kalıcı kaliteyi garanti altına alma, • üretim prosesinde kesintisiz bilgi alış-verişi sağlama, • gerçek zamanlı geribildirim • hijyen emniyeti • geleneksel analiz sitemine göre daha hızlı, kolay ve basit analizler

Biz diyagramcılar söz konusu bu inovatif yeniliklerin sahada uygulayıcısı durumundayız. Teknolojik gelişmeye bağlı olarak, bazı makine ve ekipmanları eski işlevsel özelliğini kaybederken, bazı makine grupları da daha önemli işlevi yerine getirir duruma gelmiştir. Şimdi bu tespiti örnekleriyle açıklayalım:

Pullanmayı önlemek amacıyla Liso Valsa ile elek arasında detaşör (tamburlu detajör-1000 rpm), kullanılmaktaydı. Yeni liso vals sisteminde ise irmikte pullanma, yapraksı yapı minimize edildiği için bu makinanın işlevi ortadan kalkmıştır.

İrmik Fanı Kısmen irmik parçalaması için, pullanmayı önleyici etkisi sebebiyle Liso Vals ile elek arasına konan irmik kırıcı (300 rpm) kullanılmakta. Günümüzde vals devir sayılarının artmasına mukabil, difransiyel oranlarının uyumu, irmik inceltmedeki artan kabiliyeti, gerekse vals boyutundaki artış irmik patlatıcısının kullanım sayısını azaltmıştır. Belirtmeliyim ki irmik kırıcı, dunstun (300 mikron-212 mikron aralığındaki ince irmik) parçalanması, patlatılmasında kullanılması uygundur.

Kuru Kabuk Soyucu, buğday kabuğunu soyma etkinliğinin az olması ve buğday sertliğine bağlı olarak rutubetin %10’un altına düşmesi halinde, sağlam danenin kırılmasına neden olmaktadır. Bu durum yarardan ziyade mahsurlu bir durum ortaya koymaktadır. Öğütme performansına ve verimliliğin artırılmasına katkı sunan gelişmeleri ise; • Cebri tav makinasındaki yeni tasarım • W Vals ve Vals boyu • Elek metrajı, • Vibro kepek fırça işlevindeki artış şeklinde sıralayabiliriz.

Bu gelişmeler diyagramın da konfigüre edilmesini gerektirmiştir. Daha az zamanda ve mekanda aynı işi daha az maliyetle yapabilmek, kurulum maliyetinde ve üretim aşamasındaki enerji tasarrufunda önemlidir.

Çift katlı cebri tav makinasının yeni tasarım paletleri ile buğday ilk girişinde su ile yoğun bir teması söz konusu. Mono blok üst gövde içerisindeki rotorda buğday kabuğunu darbeleyerek ve buğday-su karışımını daha yoğun yapabilme kabiliyeti hasıl olmuştur. Islatılmış buğdayın alt kattaki rotor üzerindeki panjurdan ıslanmış tozsu yapı dışarı atılırken kabuğunun soyulmasına katkısı görülmektedir.

W vals (Çift katlı) kullanımının yaygınlaşması, vals top boyunun artması (250x1250, 300x1500) neticesinde vals öğütme yüzeyinin artmasını sağlamıştır. Daha az vals sayısıyla daha çok öğütme işlevi gerçekleştirebilmekteyiz. Bunun için de diyagramın bu değişime uyumu elzemdir.

W (Çift Katlı) vals ilk kırmada kullanılıyorsa, elek diyagramı çift aşamalı kesme-kazıma prensibini kriter almak gerekiyor. Bunun için 3.kırmaya irmiksi partikülün gitmemesi, bir sonraki redüksiyon pasajına giden irmiksi yapıdaki yarı mamule de kepeksi yapıdaki yarımamulun gitmemesi önem arz eder. Bu noktadaki dağılım hatası daha sonraki tüm pasajlara sirayet edecektir.

W vals liso pasajında kullanılacaksa, çift kademede ezilme-yassılanmadan kaynaklı yüksek miktarda incelmeye bağlı zedelenmiş nişasta oranı artmış olacaktır. Külü düşük, parlak un alımına katkı sağlamasının yanında, zedelenmesi yüksek un oranı da artacaktır. Pasajın elek ipek no diziliminde nişasta zedelenmesi de dikkate alınarak yapılmalıdır.

Elek kasa ebatlarının (740x740), elek pasaj ve yüksekliklerinin (10x30) artması, dar alanda daha yüksek kapasitede ürün eleyebilme imkanı sağlamıştır.

Vibro kepek fırçalarının ebatlarının büyütülmesi, vibrasyonun arttırılması daha yüksek kapasiteye cevap verir hale gelmiştir. 4.kırma veya 5.kırma çıkışına konulan vibro kepek fırçaları artık 2. ve 3.kırma çıkışına konularak kırma pasajlarının yükü azaltılabilmektedir. Bu durum, söz konusu pasajların daha fazla tonaja cevap verebilir duruma gelmesini sağlamıştır.

Elek, vals ve vibro kepek fırçası uyumu ile diyagramdaki uyum birleştirilerek verimliliğe bağlı olarak tonajda da lehte bir artış söz konusudur.

Yukarıda belirttiğim gelişmeler bağlamında, buğdaydaki değişkenlik de göz önüne alındığında diyagramcılık, kişisel donanıma bağlı olarak daima çözümler üretebilen, beklentiler doğrultusunda kendini yenileyebilen teknik danışmanlık hizmetidir.

Ege Üniversitesi Değirmencilik Bölümü (1994) ile Anadolu Üniversitesi Kamu Yönetimi (2000) mezunu olan Yıldıray Küpeli, 1998 yılından bu yana yurt içinde ve yurt dışında diyagramcı olarak çok sayıda tesisin kurulumunda görev almış deneyimli bir profesyoneldir.