Düşük fiyat bekleyen buğday ithalatçıları hiç ümitlenmesin: Nakliye ücretleri 10, 15 ve hatta 20 dolar düşen FOB piyasası bile pandemi öncesine göre yüksek seviyelerde. ABD’nin Meksika Körfezi’nde bekleyen gemilerin sayısı, pandeminin başından bu yana en yüksek düzeye ulaştı. Bu durum, sevkiyat trafiğinin en yoğun olduğu dönemlerden birinde şirketler için daha fazla gecikme anlamına geliyor. California’nın en büyük iki limanına yanaşmak için bekleyen konteyner gemilerinin sayısı 46’ya ulaşarak rekor kırdı. İşçi yetersizliği ve COVID-19’un yol açtığı sorunlar sınırlarına ulaşan bir tedarik zincirini mahvetmeyi sürdürüyor.

Global taşımacılığın karşı karşıya olduğu sorunlar ve Güney Amerika’da nehir seviyelerinin düşmesi, bu bölgeden ihracatı yavaşlatıyor. Artan gıda fiyatları ise tüm dünyada enflasyonu yükseltiyor. Denize kıyısı olmayan Paraguay’da et işleme şirketlerinin bu ay normalden %20-25 daha az büyükbaş hayvan keseceği tahmin ediliyor. Çünkü boş konteyner bulmak zor ve bulunsa bile hem maliyetler yüksek hem de sevkiyat takvimleri değişken.

Covid-19’un delta sürümünün yayılmaması için çeşitli önlemlerin alındığı Çin’de gemi tamiri ve genel doka çekme işlemleri daha karmaşık hale geldi. Dalian eyaletinin yönetimi, tersaneleri ve dok havuzlarını ziyaret eden sörveyörlerin, gemi tamir edilirken belirlenmiş bir aranda kalmalarını şart koşuyor. Yani, sörveyörlerin yenileme faaliyetlerine bağlı olarak iki ya da üç hafta boyunca karantinada olmaları gerekiyor. Çalışmalar tamamlandığında ise sörveyörlerin devlete ait bir tesiste 14 gün boyunca zorunlu karantinada kalması gerekiyor. Ardından da 7 gün boyunca evlerinde karantinada kalıyorlar. Karantina önlemleri denetçileri bu kadar uzun süre bağladığı için kalifiye personel sıkıntısı çekiliyor. Gemi sahiplerine sörveyleri ertelemeleri ya da mümkünse Çin dışında bulunan ve karantina zorunluluğu olmayan limanlarda yaptırmaları tavsiye ediliyor. Çin’in çok sıkı Covid önlemleri liman ulaştırma istekleri üzerinde de ciddi bir etki yapıyor ve yoğunluğu artırıyor. Drewry denizcilik danışmanlığı şirketine göre deniz taşımacılığında konteyner fiyatları son bir yıl içinde en az ikiye katlandı. Konteyner navlun oranlarındaki artış ise %351’e ulaştı. Konteyner imalatçıları şu anda talepleri karşılamak için aralıksız çalışıyor ve müthiş kârlar elde ediyor. Fakat pandemi sona erdiğinde konteyner fazlalığı söz konusu olacak.

Şimdi tahıllara geri dönelim. Piyasalar, Ida kasırgasının muhtemel sonuçlarına keskin bir tepki verdi. ABD’nin en yoğun tarımsal ürün ihracatı yapılan limanında siloların hasar görmesi ve elektrik kesintilerinin tahıl ve yağ sevkiyatlarıyla ilgili endişelere yol açmasının ardından fiyatlar düştü. Bireysel kontrat sahipler, teslimatı tamamlayamayacaklarını anladıkları için pozisyonlarını satıyor. 

Asya’daki PMI endeksi Delta mutasyonundan dolayı düşüşte. Global mal ticareti, deltanın yol açabileceği kısıtlamaların tehdidi altında. Ayrıca, nakliye maliyetleri de artmaya devam ediyor. Perakendeciler ise yılbaşı tatili için mal almaya başladı. Çin’de yeme gelen zamların ardından domuz eti fiyatları üretim maliyetlerinin bile altına düşünce hükümet piyasaya müdahale etti.

Buna ek olarak, Afrika domuz gribinin Çin’de yayılmasıyla ilgili herhangi bir bilgi verilmiyor. ABD Tarım Bakanlığı, Çin’de domuz üretiminde şimdiden %14’lük bir düşüş bekliyor. Son dönemde AB ülkelerinde domuz üretiminin artması ve Çin’de talebin düşmesi fiyatlar üzerinde baskı oluşturdu. Rabobank sektör analistleri, ihracatın düşmesi ve yüksek yem maliyetlerinden dolayı 2021’in üçüncü çeyreğinde üretim hızının azalacağını tahmin ediyor.

Kuzey Yarımküre’de erkenci tahıllar için hasat sezonu neredeyse tamamlandı ve çiftçiler kış mahsullerini ekmeye başladı. Farm Futures dergisinin yaptığı bir araştırmaya göre 2022’de mısır ekim alanları bu yıla göre %1,7 artarak 94,3 milyon akreye çıkacak. Soya fasulyesi ekim alanları yüzde 3,7 artışla 90,8 milyon akre, buğday ekim alanları %6,3 artarak 49,7 milyon akreye ulaşacak.

Mısır konusunda tüm gözler Çin’de olsa da beklentiler çok güçlü değil. Çin 2020/21 sezonunda 23 milyon ton mısır ithal etti. ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) tahmini ise 26 milyon tondu. Bu yıl da söz konusu tahminde bir değişiklik yapılmadı. Ancak USDA’nın Çin’deki ataşesi 20 milyon tonluk bir ithalat beklediğini açıkladı. Alternatif ürünlere yönelme eğiliminden dolayı Çin’in mısır ithalatını azaltabileceğini söylemiştik. Domuz eti üretimindeki düşüş de şimdi buna eklenmiş oldu. Çin’in kuzeydoğusunda erkenci mısır çeşitleri planlanan zamandan 10-15 gün önce hasat edilmeye başlandı. Geçtiğimiz yıl devletin elindeki stokların düşük seviyede olması ve üretimin de az olmasından dolayı fiyatlar hızla artmıştı. Dolayısıyla, bu yıl mısır ekim alanları genişledi. Çin’de bu yıl hava şartları çok elverişliydi. Yüksek sıcaklıklar ve bol yağış verimi artırdı. Bu yıl domuz üretimi artarken talebin düşmesiyle domuz eti fiyatları gevşedi. Yılbaşı tatilinden bu yana birçok çiftlik zararına çalışıyor ve üretim maliyetlerini kısmanın yollarını arıyor. Bunun yöntemlerinden biri de hayvanları mısır yerine buğday, pirinç ve sorgumla beslemek. Kümes hayvancılığı için de aynı durum söz konusu. Sonuç olarak, mısıra olan talep son birkaç yılın en düşük düzeyine geriledi. Ayrıca, buğdayın protein oranının mısırdan daha yüksek olmasından dolayı birçok domuz çiftliği yem formüllerinde ek protein kaynağı olarak soya ve kolza küspesi oranını azalttı. Nişasta üreticileri de maliyetine çalışıyor. Ağustos ayı itibariyle 66 fabrikanın yalnızca %54’ü faaliyetlerini sürdürüyordu.

USDA’nın açıkladığı tahminlere göre ABD’nin 2022 mali yılındaki etanol ihracatı değeri bir önceki yıla göre 200 milyon dolar artışla 2,4 milyar dolara yükselecek. USDA’ya göre mısır fiyatlarının yüksek olması, etanolün birim fiyatının da yüksek kalmasını sağlayacak. 2022’de özellikle Brezilya ve İngiltere’ye yapılan etanol ihracatında artış kaydedilecek. Brezilya’da kuraklık ve don olaylarından dolayı şeker kamışı üretiminde verimin düşmesiyle şeker fiyatları artmış ve biyoyakıta olan talep yükselmişti. İngiltere, akaryakıt içindeki etanol oranını sonbaharda yüzde 10’a yükseltecek ve bundan dolayı talep artacak. Hindistan ise 2025 itibariyle yüzde 20’yi hedefliyor. Çin’e yönelik etanol ihracatı ise belirsizliğini koruyor.

Brezilya’nın güneyinde ağustos ayı sonunda gelen yağışlar ile topraktaki nem oranı arttı ve Rio Grande do Sul’da darı ekimi bundan olumlu etkilendi. Hasat potansiyeli ile ilgili ilk önemli değerlendirme ekim ayında yapılacak. 2021/22 sezonunda Brezilya’da mısır rekoltesinin 116-118 milyon ton civarında olması  (önceki döneme göre 32-34 milyon ton artış) bekleniyor. Ekim alanlarının ise %5 oranında (1 milyon hektar) artacağı tahmin ediliyor. Aynı dönem için soya fasulyesi ekim alanlarının %4-5 artışla 40,5 milyon hektara, rekoltenin ise (6-8 milyon hektar artarak) 143-145 milyon ton seviyesine yükselmesi öngörülüyor. CONAB ise soya fasulyesi için 141,3 milyon ton, mısır için 115,9 milyon ton üretim tahmininde bulundu. Ancak Ekim ayından itibaren mahsulün durumuna göre tahminler de değişebilir. 

Daha önce de söylediğim gibi, 2021/22 sezonu bir buğday yılı olmaya aday. Karadeniz buğdayının en önemli ithalatçıları satın alma işlemlerini sürdürüyor. Ortadoğu ve Orta Asya’daki kuraklık; Türkiye, İran, Suriye, Özbekistan ve Pakistan ile diğer alıcıların buğday talebini artıracak. Borsada tüm olumsuz haberler satın alınmış durumda olduğu için fiyatların daha da yükselmesi beklenmiyor. Çin’de buğday fiyatları bir süredir epey yüksek. Birçok tüccar, fiyatların düşeceği korkusuyla ellerindeki stokları satıyor. Ancak bazı uzmanlar, buğday fiyatlarının hâlâ yükselme potansiyeline sahip olduğuna inanıyor. Bu yıl kaliteli buğday kıtlığı olacak. Şu ana kadar, Asya ülkeleri 2021-22 dönemi için AB buğday sevkiyatlarının önemli bir payını satın aldı. Avrupa’da yemlik buğday üretiminin artması ile pazar hedefi Kuzey Afrika’dan Asya’ya doğru kaymış oldu.

İçinde bulunduğumuz satış yılında Avrupa Birliği’nin ticaret akışı, başta Fransa olmak üzere Avrupa buğdayının kalitesi ile ilgili endişelere sahip olan Cezayir’in alternatiflere yönelmesiyle değişti. Batı Avrupa’ya bu yaz düşen aşırı yağışlar Fransa’da ürün kalitesini olumsuz etkiledi ve Fransız buğdayının %40’ı ancak hayvan yemi olarak kullanılabilir durumda. Bu durum, Avrupa’da yemlik buğday bolluğu oluşmasına ve Fransız ihracatçıların Asya’daki müşterilere yönelmek zorunda kalmasına yol açabilir.

Ukrayna’da buğday hasadı tamamlandı. Hektar başına ortalama verimde 4,62 milyon ton ile rekor kırıldı. Rekoltenin ise 32,5 milyon tonu aştığı tahmin ediliyor. Bu yılki üretimin 33 milyon tonu bulacağını ve bunun %60’ının un elde edilebilecek kalitede olacağını söyleyebiliriz. 

Rusya’da ise hektar başına verim hızla düşerek 3 tona kadar geriledi. Yerel analistler, rekoltenin 75-77 milyon ton seviyesinde gerçekleşmesini bekliyor. Geçtiğimiz yıl 35,18 milyon ton buğday üreten Kanada’da ise bu yılki kuraklık ile birlikte üretim 22,95 milyon tona kadar düşecek. 

Yılda 500 bin ton civarında buğday ithal eden Gürcistan, fiyatı çok yüksek olan Rus buğdayına alternatif arayışında. Rusya’da buğday ihracatına konulan verginin ton başına 55 doları aşması bekleniyor. Bu vergi de müşterileri Rus buğdayından uzaklaştırıyor. Kazakistan’da ise buğday rekoltesinin geçtiğimiz yıla göre %30 azalacağı tahmin ediliyor. Hasat sezonunun başlamasıyla mahsulde kalite probleminin olduğu görüldü. Kazak yetkililere göre bu yıl 10 milyon ton durum buğdayı ve yumuşak buğday elde edilecek. İran ve Mısır’ın yanı sıra bölgedeki bazı devletlere ait kurumlar ekim ayında teslim edilecek buğday için FOB ~ $ 300 civarında ödeme yaptı.