“Dünyada, süneli tane ayıklama gibi mekanik ayıklamanın yetersiz kaldığı durumlarda; optik ayıklama yöntemleri ile buğdaydaki süneli tanelerin uzaklaştırılması fikri, 2004 yılında hayata geçirilmiştir. Başka hiçbir yöntemle seri olarak ayıklanamayan süneli ve döngülü taneler, optik ayıklama sistemleriyle ayıklanabilmiştir. Ayıklanan buğdayda sedimantasyon ve gecikmeli sedimantasyon değerleri çok ciddi oranda artmıştır.”

Osman YAMAN Food Engineer M.SC. - Gıda Yüksek Mühendisi Atomika Makina Satış Mühendisi

Tüketimi en yaygın gıda maddesi olan buğday, aynı şeklide dünyanın en yaygın olarak yetiştirilen tarımsal üründür. Yıllık üretimi milyar tonu zorlayan buğdayın tarladan başlayarak soframıza gelinceye kadar geçirdiği süreçte, içindeki yabancı maddelerden ayrıştırılması ve gerekli teknikler kullanılıp un haline getirilmesi insanlık tarihiyle paralel olarak gelişmiştir. Buğdayın ve unlu mamullerin şimdi olduğu gibi gelecekte de beslenmemizin değişmez parçası olacağı gerçeğinden hareketle; üretim süreçlerimizde modern teknolojiyi yakalamak ve tüketiciye uygun ürünler sunmak değirmencilik sektörünün en önde gelen amaçlarından biridir. Buğday yabancı maddelerden arındırırken, içerisinde insan sağlığı için gerekli maddelerin yeterli oranda kalmasını sağlayan teknikler kullanılmaktadır.

MEKANİK AYIKLAMANIN DEZAVANTAJLARI Değirmenciliğin değişmez uygulamalarında, tarladan gelen ve içerisinde istenmeyen yabancı maddeler bulunan buğday, ön eleme makinalarından geçirilmektedir. Bilinen mekanik teknikler, üründen daha büyük veya küçük, daha yoğun veya daha az yoğun yabancı maddeleri ayıklayabilmektedir.

Ürün ile yabancı madde arasındaki fiziksel özellik yeterince belirgin değilse, mekanik ayıklamada kullanılan geleneksel yöntemler, kalite kriterlerini sağlamada yetersiz kalmaktadır. Bazı yabancı ot tohumlarının, süneli ya da döngülü tanelerin, embrio kararmasına uğramış tanelerin, arpa, çavdar, yulaf gibi diğer hububatların buğdaydan ayrılmasında yeterince başarı sağlanamamaktadır.

OPTİK AYIKLAMANIN GELİŞİMİ VE AVANTAJLARI Türkiye, önemli bir buğday üreticisi ve un ihracatçısı olmasına karşın, üretilen buğdaydaki en önemli sorunlardan birisi kalite düşüklüğüdür. Kalitesi düşük buğdayın un yapılabilmesi için yüksek kaliteli buğdaylarla paçal yapılması gerekmektedir. Genellikle yüksek kaliteli buğdaylar yurtdışından sağlanmaktadır. Başka bir deyişle üretim miktarımız yeterli olsa bile kalite yetersizliği nedeniyle yurtdışından buğday almak zorunluluğu doğmuştur.

Dünyada, süneli tane ayıklama gibi mekanik ayıklamanın yetersiz kaldığı durumlarda; optik ayıklama yöntemleri ile buğdaydaki süneli tanelerin uzaklaştırılması fikri bundan 11 yıl önde ortaya atılmıştır. Bu fikir, 2004 yılında yapılan denemeler sonucu hayata geçirilmiştir.

Kırmızı mercimekte olduğu gibi buğdayda da, optik ayıklama konusunda (özellikle süneli ve döngülü taneleri ayıklamada) öncülüğü Türkiye yapmıştır. Başka hiçbir yöntemle seri olarak ayıklanamayan süneli ve döngülü taneler, optik ayıklama sistemleriyle ayıklanabilmiştir. Ayıklanan buğdayda sedimantasyon ve gecikmeli sedimantasyon değerleri çok ciddi oranda artmıştır. Yemlik olarak değerlendirilebilecek buğdaylar da; optik ayıklama makinaları sayesinde una dönüşebilecek kaliteye ulaştırılarak ekonomiye de büyük bir katkı sağlanmıştır.

Günümüzde buğday temizlemede optik ayıklama makinaları çok yaygınlaşmıştır. Optik ayıklama makinalarının kullanımıyla buğdayda dışa bağımlılığın makine sayısı artıkça azalacağı kesindir. Dolayısıyla ülkemizde de her geçen gün kullanıcı sayısının artması, bu nedenle sevindirici bir gelişme olmaktadır.

OPTİK AYIKLAMADA GELİŞTİRMELER DEVAM EDİYOR Optik ayıklama sistemlerinde sağlanan bu başarıyı bir üst seviyeye taşımak için makinalara performansı daha yüksek kameralar, kullanıcı dostu ve kısa sürede öğrenilebilen yazılımlar eklenmeye devam edilmektedir. Yazılım ve görüntü teknolojisinde sağlanan bu avantajlar, makinadaki mekanik ve hava tabancalarında kullanılan teknolojilerle desteklemekte ve daha yüksek kapasite, daha kaliteli ürün ve en az iyi ürün kaybı alma yönünde çalışılmalar devam etmektedir.

Ayrıca gelişen teknoloji, LED aydınlatmayı optik ayıklamada kullanılabilir seviyeye getirmiştir. Yeni makinalarda LED lambalar yine floresan lamba benzeri tüpler içine yerleştirilerek daha homojen bir ışık dağılımı sağlanmıştır.

Makinalarda kanal sayıları artırılarak, özellikle yüksek kapasite arayan buğday sektörünün isteklerine daha fazla cevap verme imkanı oluşmuştur. Ancak optik ayıklama makinalarının ayıklama kalitesi; alınan kapasite, ürün kalitesi ve atık içinde yer alan iyi ürün miktarı ile ölçülebilir. Unutulmamalıdır ki ayıklama kalitesi ancak ve ancak bu üç kriterin aynı anda bir arada olmasıyla elde edilir.

Optik ayıklama makinasında ayıklanacak buğdayın mekanik ön temizlemesinin yapılması için de; yüksek kapasiteli, az yer kaplayan ve performansı yüksek makinalar düşünülmelidir. Buğday temizlemek için sadece bu işi yapacak tesisler kurulabilir. Buğday değirmenlerinin dışında düşünülen bu ayıklama tesisleri ile buğday, henüz fabrikaya veya değirmene girmeden temizlenerek, ortamda oluşan tozun ve kirliliğin azalması sağlanmaktadır.