Dennis Voznesenski
Tarımsal ve Sürdürülebilir Ekonomi Direktör Yardımcısı
Commonwealth Bank of Australia

“2024’ün ikinci ve üçüncü çeyreğine kadar küresel buğday fiyatlarının kademeli olarak yükseleceği ve fiyat artışının Karadeniz buğdayı, Güney Amerika mısırı ve yaklaşan kuzey yarımküre kışlık buğday hasadı ile sınırlı kalacağı yönünde. Ancak 2025 yılına girerken fiyatların güçlenmesi bekleniyor. Küresel buğday stokları kesinlikle tarihin en yüksek seviyelerinde değilken, jeopolitik belirsizlikler son on yılların en yüksek seviyesinde ve bu da piyasaları aksaklıklara karşı çok savunmasız bırakıyor.”

Küresel buğday fiyatları, 2022’de ulaştığı rekor zirveden bu yana yarı yarıya geriledi. Fiyatlar, buğday ve diğer yemlik tahılların büyük ölçüde yeniden ikmal edilmesi ve aynı zamanda talep yetersizliği nedeniyle düştü. Düşük fiyatlar, girdi maliyetlerinin tarihî ortalamaların üzerinde seyretmesiyle aynı zamana denk geldi. Sonuç olarak çiftçilerin kâr marjları daraldı. Azalan kâr marjları, çiftçilerin ekim alanlarındaki kararlarını etkilemeye başladı. Kuzey ve Güney Amerika’nın bazı bölgelerinde ekim planları şimdiden geri çekildi. 

Tahminimiz, 2024’ün ikinci ve üçüncü çeyreğine kadar küresel buğday fiyatlarının kademeli olarak yükseleceği ve fiyat artışının Karadeniz buğdayı, Güney Amerika mısırı ve yaklaşan kuzey yarımküre kışlık buğday hasadı ile sınırlı kalacağı yönünde. Ancak yıl sonuna ve 2025’e doğru fiyatların daha belirgin bir şekilde yükselmesini bekliyoruz.

BUĞDAY PİYASALARINI ETKİLEYECEK POTANSİYEL FAKTÖRLER

Haberler, genelde büyük bir yükselişe neden olan büyük bir olaya odaklanma eğilimindedir. Ancak daha derine inildiğinde, arz ve talep dengesi değişene kadar tipik olarak kademeli bir şekilde üst üste faktörlerin biriktiği görülür. Bu düşüncemizi biraz daha açmaya çalışırsak, şöyle bir tablo ortaya çıkabilir: 

İlk faktör, önemli ölçüde kuraklıktan etkilenen mahsul nedeniyle Güney Afrika’nın mısır ithalat ihtiyacının artması olabilir. İkincisi, Brezilya’nın Safrinha mısır mahsulünün tahmin edilenden daha düşük gerçekleşmesi olabilir. Üçüncüsü, Kanada’daki kuraklığın devam etmesi ve yıl ortasını geçerken buğday rekoltesini düşürmesi olabilir. Dördüncüsü, Batı ve Güney Avustralya’daki kuraklık nedeniyle Avustralya hasadının beklenenden daha zayıf olması olabilir. Beşinci olarak, piyasa Mayıs 2025’te Rusya’da rekoltenin beklenenden daha düşük olduğunu görebilir. Rusya’da son birkaç yıldır ortalama ile rekor arasında değişen rekolteler elde edildi ve bu rekor üretimin tekrarlanma ihtimali oldukça düşük görünüyor. 

Ve son olarak, altıncı nokta, bardağı taşıran son damla: Artan ithalat talebi. Piyasalar merkez bankalarının 2024’ün üçüncü ve dördüncü çeyreğinde faiz oranlarını düşürmeye başlamasını beklerken, bu etkinin 2025’te ithalat talebinde iyileşmeye dönüşmesi bekleniyor. 2025’in ilk yarısında bir noktada, artan sayıda gemiyi doldurmak isteyen tüccarlar daha kısıtlı küresel buğday stoklarıyla karşılaşabilir ve daha güçlü bir fiyat artışı başlayabilir.

Pek çok bilinmeyen olsa da, şimdiden devreye giren çok sayıda faktör var. Kanada’nın batı bölgelerinin kurak olduğunu biliyoruz. Batı Avustralya’nın kurak olduğunu biliyoruz. Dünyanın farklı bölgelerindeki çiftçilerin daha az ekim yapmaya başladığını biliyoruz ve şimdilik beklenti faiz oranlarının düşmesi yönünde. Ukrayna ya da Rusya’nın çatışmalar nedeniyle ihracatını durdurması ya da düşük fiyat ortamında çiftçilerin gübre kullanımını azaltma eğiliminde olması ve bunun da verim üzerinde aşağı yönlü bir baskı yaratması hesaba katılmıyor bile.

İçinde bulunduğumuz bu dönem ile 2024’ün 4. çeyreği arasında küresel tahıl arzının bol ve fiyatların düşük seyretmesi bekleniyor. Ancak 2025 yılına girerken fiyatların güçlenmesi bekleniyor. Küresel buğday stokları kesinlikle tarihin en yüksek seviyelerinde değilken, jeopolitik belirsizlik son on yılların en yüksek seviyesinde ve bu da piyasaları aksaklıklara karşı çok savunmasız bırakıyor.