Dünya genelinde bahar aylarında başlayan karantina önlemlerinden dolayı artan, ardından gelen kuraklık ve üretim miktarındaki düşüş ile desteklenen buğday fiyatları, yaz aylarındaki hasat ile baskılanmıştı. Ancak aynı faktörlerin yeniden devreye girmesiyle piyasa yeniden kızıştı. Güney Yarımküre’deki hasadın piyasaya ulaşmasının da fiyatların gevşemesine neden olması beklenmiyor.

Rusya, Kanada ve Avustralya’daki üretim artışına rağmen buğday fiyatları yükselmeye devam ediyor. Piyasada yem ve düşük proteinli tahıl arzında sorun yaşanıyor. Güney Yarımküre’deki hasadın piyasaya ulaşmasının da fiyatların gevşemesine neden olması beklenmiyor.

Çünkü Arjantin ve Avustralya’da elde edilecek ürünlerin bir kısmı henüz tarlada iken zaten epey yüksek fiyatlarla satılmış durumda. Son haftalarda tüm önemli buğday ithalatçıları ihaleler açtı ve Avrupa’da karantina önlemlerinin yeniden başlaması da fiyatları destekleyen bir başka faktör oldu. Mısır ve Cezayir buğday alımında kalite standartlarını düşürürken, Türkiye gümrük vergisini sıfırladı. Bu da başta düşük proteinli çeşitler olmak üzere buğdaya yönelik talebi dolaylı olarak gösteriyor.

SP Global Platts şirketine göre %12,5 oranında protein içeren Rus buğdayı ile %11,5 oranında protein içeren Ukrayna buğdayı arasında FOB bazlı derin deniz limanlarındaki fiyat farkları minimum düzeyde. Arz miktarı düşük olan yemlik buğday için de söz konusu farkın çok az olduğuna dikkat çekiliyor.

ARZ

Avustralya buğdayı mart ayındaki fiyatlara doğru gidiyor. Hasat konusundaki tahminler iyimser; 28-30 milyon ton olarak öngörülüyor. Singapurlu tüccarlara göre, Avustralya’nın yeni mahsulünün tamamı satıldı ve sevkiyatlar aralık ayında başlayacak.

Bu satışın büyük kısmı başta Çin olmak üzere Asya ülkelerine yapılacak. Çin son birkaç aydır Avustralya buğdayını 235-240$/t (C&F) fiyatla alıyordu. Ancak kasım ayı ortasında fiyat 265$/t (C&F) oldu. Ancak buna rağmen, benzer kalitedeki Rus buğdayının fiyatı ola 270$/t C&F’in altında kaldı.

Çin’in Avustralya buğdayını daha yakından inceleneceği yönündeki tehdidi ve Avustralya’nın da buna karşı mayıs ayında Endonezya ile 0,5 milyon tonluk tercihli tahıl ticareti anlaşması yaptığını hatırlatalım.

Endonezya pazarı Ukrayna ve Rusya için önem taşıyor. Ancak arz kısıtlı olmaya devam ederse Avustralya’nın bu pazar kendi lehine çevirmesi muhtemel.

Arjantin’de buğday üretimi ile ilgili tahminlerin 16,83 milyon ton olarak revize edilmesinden dolayı, ihracatın 10,2 milyon ton ile sınırlı kalması bekleniyor. BCR verileriyle oluşturulan grafikte ihracat öngörüsü kırmızı ile gösteriliyor. İhracat için satın alma siparişi 5 milyon ton civarında.

Bu arada, Arjantin pesosunun Amerikan doları karşısındaki gayriresmi kuru ekim ayında 193 iken resmi kur 77,8 civarındaydı. Yerel uzmanlar, aralık FOB sevkiyatlarının 260$+ %12’lik ihracat vergisi civarında olacağını tahmin ediyor. Taşıma masrafları ve vergiler düşüldüğünde çiftçinin eline geçecek olan para ton başına 228$ olacak.

Ukrayna’da ekim faaliyetleri, yağışlara rağmen geçtiğimiz yıllara kıyasla gecikti. Bu sezon fiyatların yüksek seyretmesi ve yağmurların başlaması sayesinde Ukrayna’da önceden tahmin edilene göre daha fazla kış buğdayı ekilmesi bekleniyor. Ancak bunun için kasım ayındaki sıcaklıkların da mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi gerekiyor.

ABD’de de ekim faaliyetlerinde geçtiğimiz yıla göre daha yüksek bir ivme yakalanmış durumda, ancak buna rağmen söz konusu ivme piyasanın beklentisine göre düşük kaldı. Son haftalarda düşen yağış, nem oranını daha elverişli hale getirdi.

Hidrometeoroloji Merkezi’nin açıklamasına göre 10 Ekim itibariyle Ukrayna’da tarım arazilerinin %60-65’i kış tahılları için yeterli nem oranına sahip. APK Inform ajansına bilgi veren bir merkez yetkilisi, bazı bölgelerde yoğun yağışlardan dolayı toprağın suyu emmesi sebebiyle ekim sezonunun tamamlanamadığını kaydetti.

Buna karşın, Ukrayna’nın doğusunda kuraklık sürüyor. Fiyatların yüksek seyretmesi sayesinde, ekim alanlarının önemli ölçüde azalması beklenmiyor. ABD ve Rusya’da kuraklığa rağmen ekim çalışmaları hızla devam ediyor. Kuraklık dolayısıyla üretim miktarının düşeceğine yönelik endişeler fiyatları güçlü tutuyor. Ancak ekim ayının ikinci yarısında gelen yağışlar hem Karadeniz ülkelerinde hem de ABD’de durumu daha iyi hale getirdi ve riskler kısmen azaldı.

Bu yılki mahsulün satış hızına baktığımızda, Rusya 16 milyon tondan fazla satış yaptı. Rusya’nın yeni sezon için de ihracat kotası koyacağı söylentileri de sona ermiş değil. Şimdiden 10 milyon tonluk sevkiyat yapan Ukrayna ise yıl bitmeden 3-4 milyon daha buğday sevk edecek. Ukrayna’nın ihracatı kotası ise 17,5 milyon ton. Fiyatların artması talebi düşürüyor. Bu yüzden ihracat hızı geçtiğimiz yıla göre düşük kalıyor.

TALEP

Türk hükümeti iç piyasadaki fiyatları dengelemek ve Toprak Mahsulleri Ofisi üzerindeki yükü azaltmak için buğday, arpa ve mısırda gümrük vergisini 31 Aralık 2020 tarihine kadar sıfırladı.

Piyasa oyuncularına göre, Türkiye’deki liman tesisleri neredeyse tamamen dolu ve tüccarlar daha önce satın aldıkları ürünleri, fiyatların daha da yükseleceğini düşünerek, hemen elden çıkarmak istemiyor. Çin ise sezon başında stokların artmış olmasına rağmen, yerel üretimin azalmasından dolayı ihracata hız verebilir. Sudan, ABD’nin desteğiyle 1 milyon ton buğday satın almak için çalışmalar yürütüyor.

Cezayir ise Baltık ülkeleri ve Polonya menşeli ürünleri tercih ediyor. Suriye, aylık 200 bin ton buğday ihracatına ihtiyaç duyduğunu açıkladı. Mısır ise sevkiyatlarda ölü böcekler tespit edilmesi halinde satıcılara eleme ve fumigasyon maliyeti yansıtmayacağını duyurdu. Cezayir’in de kalite şartlarını hafifletmesi dikkate alındığında, iç piyasalarda buğday arzının düşük kaldığı anlaşılıyor.

Reuters’ın haberine göre, Fransa Çin’e 2 milyon ton daha buğday tedarik edecek. Avrupa Birliği Komisyonu, ihracat verilerini henüz açıklamadı, ancak bir sonraki raporda buğday ihracatı ile ilgili güncel rakamların yer alması bekleniyor.

ABD’nin Çin’e yaptığı buğday satışı 2020/21 satış yılının başından bu yana 1,2 milyon tona ulaştı. Geçtiğimiz yılın aynı döneminde ABD’den Çin’e buğday ihracatı gerçekleşmemişti.

Öte yandan AB’nin güncellenen ihracat verilerine göre, önceki yıla kıyasla buğday ihracatındaki düşüş %47’den %30’a geriledi. Üretim miktarının da %25 düşeceği göz önünde bulundurulduğunda bu rakamlar korkutucu olmasa da ihracat potansiyelindeki düşüşü yansıtıyor.

Avrupa Birliği’nin en aktif ihracatçıları Polonya ve Baltık ülkeleri. Öte yandan Etiyopya da tahıl piyasalarında son derece aktif görünüyor.

Pakistan’da devletin buğday stokları hızla tükeniyor ve özel sektör ise global piyasa fiyatları bu kadar yüksek seyrederken ithalat yapmanın ticari getirisini yeniden değerlendiriyor.

Rusya, beş yıl aradan sonra, Pakistan’a buğday ihracatına yeniden hız verdi. Pakistan, haziran ayı sonunda özel sektörün 2,5 milyon ton buğdayı gümrüksüz olarak ithal etmesine izin vermişti. Ülkede geçtiğimiz yıl üretilen buğday miktarının bir önceki yıla göre 1 milyon ton azalmasından dolayı buğday arzında sıkıntı yaşanıyor.

Üretimin ve stokların azalması, iç piyasada buğday fiyatlarının fırlamasına yol açtı. Komşu Hindistan ihtiyacından fazla buğday üretmiş olsa da İslamabad ile Yeni Delhi arasındaki siyasi sorunlardan dolayı ticari ilişkilerde de sorunlar yaşanıyor.

Dünya genelinde bahar aylarında başlayan karantina önlemlerinden dolayı artan, ardından gelen kuraklık ve üretim miktarındaki düşüş ile desteklenen buğday fiyatları, yaz aylarındaki hasat ile baskılanmıştı. Ancak aynı faktörlerin yeniden devreye girmesiyle piyasa yeniden kızıştı ve biraz soğutmanın vakti geldi. Piyasa oyuncuları da belki benimle aynı fikirdedir.