Buğday ve arpa başta olmak üzere dünyanın sayılı tahıl üreticileri arasında yer alan Avustralya, özellikle tarımsal ürün ihracatında kendisinden söz ettirmektedir. Ülkede üretilen tahıl ürünlerinin çok büyük bir kısmı iç tüketimden ziyade ihracatta değerlendirilmektedir. Özellikle buğday ve arpa ihracatında dünyanın ilk 3 ülkesi arasında yer alan Avustralya’da 30 civarında un değirmeni bulunmaktadır. Bunların üçü, Avustralya un değirmenciliği piyasanın yüzde 80’ini elinde bulundurmaktadır.
Doğal kaynaklar yönünden zengin bir ülke olan Avustralya, maden, metal ve doğal gazın yanı sıra buğday başta olmak üzere önemli bir tarımsal ürün ihracatçısıdır. Tarım sektörünün gayrisafi milli hâsılaya katkısı, son yıllarda ortalama yüzde 3 civarındadır.
Son 20 yıldır sürekli büyüyen bir ekonomiye sahip olan Avustralya, bu olumlu ekonomisini sağlam bir mali yapısına borçludur. Avustralya’nın bağımsız Merkez Bankası (Reserve Bank of Australia-RBA) ülkenin para politikası ile ilgili kamu kurumu olup, tüketici fiyat enflasyonunu yıllık ortalama % 2-3 arasında tutmayı hedeflemektedir.
Avustralya’nın geleceği, yüksek beceri, yüksek ücretli ülke olarak öngörülmektedir. Avustralya’nın Asya ve Afrika’nın düşük ücretli ülkeleri ile rekabet içinde olmadığı; düşük ücretli, düşük değerli mal ve hizmet üreten ülkelerin ihracat ve ithalatına karşı bir yarış içinde olmadığı kaydedilmektedir.
Avustralya, yenilikçi ve girişimci bir yönetim anlayışı ile maden, mineral, enerji ve tarım kaynakları ve ileri teknolojili modern ekipmanları kullanan yüksek verimlilik sağlayan sektörlerde rekabetçi olabilmeyi hedeflemektedir. Avustralya, ilk kez üç derecelendirme kuruluşları tarafından AAA alan bir ekonomi, uzun vadeli yabancı yatırım için ve kısa vadeli uluslararası sermaye akımları için tercih edilen bir ülke olarak değerlendirilmektedir.
Yakın dönemde Avustralya’nın ekonomik büyümesindeki en önemli risk küresel ekonomideki belirsizliktir. Gelişmiş ülkelerin resesyona girmesi durumunda Avustralya’nın ihracatı da sekteye uğrayacaktır. Avustralya’nın Çin ile olan yoğun ekonomik ilişkileri dolayısıyla, Çin ekonomisinde ortaya çıkabilecek bir yavaşlamanın Avustralya ekonomisinde yansımalarının görülmesi kaçınılmazdır.
AVUSTRALYA TARIM SEKTÖRÜ
Avustralya, iç talebin büyük bir bölümünü karşılayan ve ülke ihracatına önemli oranda katkı sağlayan büyük bir tarım sektörüne sahiptir. Avustralya ihracatının iki temel dayanağından biri tarım ve hayvancılıktır. Buğday, şeker, pirinç, et, yün, pamuk önemli ihraç kalemlerini oluşturmaktadır. Söz konusu ürünlerden şeker, Avustralya’nın buğdaydan sonra ihraç ettiği en önemli ikinci ürünüdür. Avustralya’da buğday ve şeker kamışından sonra en fazla yetiştirilen tarımsal ürünler sırasıyla arpa, kanola, süpürge darısı ve pamuk çekirdeğidir.
Tarım sektörünün GSMH’ye doğrudan katkısı son 10 yılda ortalama yüzde 3 civarında kalmıştır. Bu da temelde hizmet sektörünün GSMH’deki payının büyümesinden kaynaklanmaktadır. Diğer taraftan, tarım sektörünün son 5 yılda, ülke ihracatına katkısı yüzde 35 oranında olup, yılda ortalama 30,8 milyar dolardır. Tarım sektörü ayrıca 2009 yılında 358.700 kişiye doğrudan istihdam sağlamıştır. Hayvancılık sektörü ise Avustralya ekonomisine yıllık ortalama 14 milyar Avustralya doları ihracat katkısı ile önemli sektörlerin başında gelmektedir.
HUBUBAT ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ
Dünya buğday ticaretinde sayılı ülkeler arasında yer Avustralya, 2012/13 sezonu verilerine göre dünya buğday üretiminde 8., arpa üretiminde 4., sorgum üretiminde 9., yulaf üretiminde ise 4. sırada yer almaktadır. Amerika Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi (USDA FAS) verilerine göre; Avustralya, 2012/13 sezonunda gerçekleştirdiği 22,4 milyon tonluk buğday üretimiyle dünya buğday üretiminin yüzde 3,3’lük kısmını gerçekleştirmiştir.
Yıllar itibariyle ülkenin buğday üretimine bakıldığında üretimin 20 ile 30 milyon arasında seyrettiği görülmektedir. 2008/09 sezonunda 21,4 milyon ton olan Avustralya’nın buğday üretimi 2010/11 sezonunda 27,4 milyon tona, 2011/12 sezonunda ise 29,9 milyon tona ulaşmıştır.
2012/13 sezonunda 22,4 milyon tona gerileyen Avustralya buğday üretiminin, 2013/14 sezonunda 26,5 milyon tona ulaşacağı öngörülüyor. Son 10 yıllık süreç değerlendirildiğinde, ülkenin buğday üretiminin yüzde 100’ün üzerinde bir atış kaydettiği görülmektedir. Ülkedeki buğday üretiminin önemli bir kısmı ihraç edilmekte, 6-7 milyon tonuna yakını ise iç tüketimde değerlendirilmektedir.
İç tüketim verilerine bakıldığında 2002/03 sezonunda 6,1 milyon olan tüketimin, 2008/09 sezonunda 7,4 milyon tonla en üst seviyeye ulaştığı, sonraki yıllarda ise 6 milyon tonlar civarında kaldığı görülmektedir.
Avustralya’da pirinç ve mısır üretimi, diğer tahıl ürünlerine göre çok daha azdır. 2002/03 sezonunda 313 bin ton olan Avustralya pirinç üretimi 2012/13 sezonunda 840 bin tona ulaşmıştır. Öngörüler pirinç üretiminin 2013/14 sezonunda 680 bin tona gerileyeceği yönündedir.
Mısır üretiminde ise son 10 yılda önemli bir artış kaydedilmemiştir. 2002/03 sezonunda 316 bin ton olan Avustralya mısır üretimi en yükse seviyeye 2011/12 sezonunda ulaşmış ve üretim 451 bin tona ulaşmıştır. 2012/13 sezonunda 445 bin tona gerileyen üretimin 2013/14 sezonunda da 380 bin ton seviyesine gerileyeceği öngörülmektedir. Ülke pirinç ve mısır üretiminin önemli bir bölümünü kendi iç tüketimi için değerlendirmektedir.
Dünyanın dördüncü büyük arpa üreticisi olan Avustralya, 2002/03 sezonunda 3,8 milyon ton olan arpa üretimini 2011/12 sezonunda 8,2 milyon tona çıkarmıştır. 2012/13 sezonunda 7,4 milyon tona gerileyen ülkenin arpa üretiminin, 2013/14 sezonunda 8,6 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir. Avustralya, arpa üretiminin yüzde 50’ye yakın bir kısmını kendi iç tüketimi için değerlendirirken, üretimin geri kalanını ihraç etmektedir. Dünya yulaf ve sorgum üretiminde de ilk sıralarda yer alan Avustralya, 2012/13 sezonunda 1,1 milyon ton yulaf ve 2 milyon ton sorgum üretimi gerçekleştirmiştir.
AVUSTRALYA’DA DIŞ TİCARET
Avustralya, 2012 yılında 262,5 milyar dolarlık ihracat ve 251,1 milyar dolarlık ithalat değeri ile 513,6 milyar dolar seviyesinde bir dış ticaret hacmine ulaşmıştır. Avustralya 2012 yılı itibariyle 11,3 milyar dolarlık bir dış ticaret fazlası vermiştir. 2012 yılı itibarıyla ülkenin ihracatındaki başlıca ürünler demir cevherleri ve konsantreleri, taşkömürü, altın, petrol gazları ve ham petroldür. Başlıca ithal kalemleri ise petrol yağları, binek otomobilleri, eşya taşımaya mahsus taşıtlar ve dozlandırılmış ilaçlardır. Avustralya’nın başlıca ihraç pazarları arasında Çin, Japonya, Kore, Hindistan, ABD, Tayvan ve Yeni Zelanda bulunmaktadır. İthalat ise ağırlıkla Çin, ABD, Japonya, Singapur, Almanya, Tayland ve Kore’den yapılmaktadır.
DIŞ TİCARETTE HUBUBATIN YERİ
Tahıl bazlı tarımsal ürün ihracatında dünyanın lider ülkeleri arasında yer alan Avustralya, 2012/13 verilerine göre dünya buğday ihracatında 3., arpa ihracatında 2., sorgum ihracatında 3., yulaf ihracatında ise 2. sırada yer almaktadır. USDA verilerine göre; 2012/13 sezonunda 21,2 milyon ton buğday ihraç eden Avustralya, bu ihracat miktarıyla 147,6 milyon ton olan dünya buğday ihracatının yüzde 14,3’ünü tek başına gerçekleştirmiştir.
Ülkenin yıllar itibariyle buğday ihracatına bakıldığında; 2002/03 sezonunda 9,1 milyon ton olan ihracatın son 10 yılda yüzde 100’ün üzerinde bir artış kaydettiği görülmektedir. En yüksek ihracat miktarına 24,6 milyon tonla 2011/12 sezonunda ulaşan Avustralya, 2012/13 sezonunda ise 18,6 milyon tonluk ihracat gerçekleştirebilmiştir. Avustralya buğday ihracatının 2013/14 sezonunda da 19,5 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir.
Pirinç ve mısır ihracatında, büyük ihracatçı ülkelerle kıyaslanamayacak oranda ihracat gerçekleştiren Avustralya, arpa ihracatında ise Avrupa Birliği ülkelerinden sonra dünyanın ikinci büyük ihracatçısıdır. Tek başına ülke olarak ele alındığında ise dünyanın en büyük arpa ihracatçısıdır.
Yıllar itibariyle Avustralya’nın arpa ihracatına bakıldığında; 2002/03 sezonunda 1,9 milyon ton olan ihracatın 2003/04 sezonunda son 10 yılın en yükse seviyesi olan 6,3 milyon tona ulaştığı görülmektedir. Sonraki yıllarda bir miktar düşüş gösteren Avustralya arpa ihracatı, 2011/12 sezonunda 5,3 milyon tona ulaşmış, ancak 2012/13 sezonunda 4,8 milyon tona gerilemiştir. Avustralya’nın 2013/14 sezonunda da 4,5 milyon ton civarında arpa ihracatı gerçekleştireceği öngörülmektedir.
Sorgum ihracatında Arjantin ve ABD’de sonra üçüncü sırada yer alan Avustralya, 2012/13 sezonunda 1,4 milyon ton sorgum ihracatı gerçekleştirmiştir. Dünya sorgum ihracatının 7,2 milyon ton olduğu göz önüne alındığında Avustralya’nın tek başında dünya sorgum ihracatının yüzde 19,6’sını gerçekleştirdiği görülmektedir. Avustralya’nın ihracatta öne çıktığı bir diğer ürün yulaf. Dünya yulaf ihracatında Brezilya’dan sonra ikinci sırada yer alan Avustralya, 2012/13 sezonunda 1,8 milyon ton olan dünya yulaf ihracatının 225 bin tonluk kısmını (%12) gerçekleştirmiştir.
DEĞİRMENCİLİK VE TAHIL İŞLEME SEKTÖRÜ
Avustralya un değirmenciliği endüstrisi, son derece konsantre bir yapıya sahiptir ve endüstrideki en büyük dört oyuncu, pazarın yüzde 80’ini elinde bulundurmaktadır. Değirmenlerin kapasitelerini arttırmaya devam etmeleri ve daha az değirmenin daha geniş coğrafyalara hizmet sunması beklenmektedir.
Ülkedeki un değirmenleri büyük şehirlerin etrafında kurulmuştur. 2008 yılında Doğu Eyaletleri endüstri sermayesinin yüzde 95’ini oluşturmaktaydı.
Kapasite ve kullanım artmasına rağmen, Avustralya’da bulunan değirmenlerin sayısı yıllar boyunca düşüş göstermiştir. Günümüzde sayısı 32’yi bulan un değirmenlerinin saat başı ortalama 10.5 tonluk üretim kapasitesi bulunmaktadır. Değirmenler gittikçe daha büyük ve otomatik operasyonlara yönelmektedir. 2007/08 sezonunda kapasite kullanımının ortalama yüzde 83 civarında olduğu belirtilmektedir.
Batı Avustralya’da üç adet önemli değirmen bulunmaktadır. Bunlar Northam’da bulunan Weston Milling, batı Perth metropolitan bölgesinde yer alan Allied Mills ve Byfrod’da (güneydoğu Perth metropolitan bölgesi) kurulan Miller Foods firmalarıdır. Üretim açısından incelendiğinde bu üç değirmenin Batı Avustralya üretiminin sırasıyla yüzde 60, yüzde 30 ve yüzde 10’undan azını oluşturduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca oldukça küçük kapasiteye sahip olmasına rağmen çok sayıda küçük fırına tedarik sağlayan Westcoast Milling firması da sektörde varlık göstermektedir. Batı Avustralya’nın öğütme kapasitesi haftada 3 bin ton civarındadır ve mevcut kapasite kullanım oranı yüzde 67’lerdedir.
Avustralya Un Değirmenciliği Endüstrisindeki Önemli Oyuncular
%35’lik pazar payı ile Manildra, Avustralya buğday unu pazarının en büyük oyuncusudur. Manildra’yı %30’luk pazar payıyla George Weston Foods (Food Investments Pty Ltd) ve %15’lik Pazar payı ile Allied Mills takip etmektedir.
Manildra Milling Pty Ltd: 1952’de aile şirketi olarak kurulan Manildra, günümüzde Avustralya’nın en büyük endüstriyel amaçlı buğday kullanım oranına sahip firmasıdır. Firmanın işlediği yıllık buğday miktarı 1 milyon ton civarındadır. Son 50 yılda Manildra ürün yelpazesini geniş ölçüde geliştirerek unun dışında, ön karışımlar ve değiştirilmiş nişasta, glikoz şurubu, maltodekstrin, glüten, özel proteinli ürünler ve etanol gibi undan elde edilen ürünler de üretmektedir.
Manildra ürettiği un ve kırk iki çeşit ürünü iç piyasaya sunmaktadır. Bunun yanı sıra firmanın sahip olduğu değirmenler; aralarında Vietnam, Tayland, Tayvan, Yeni Zelenda, Endonezya, Tonga, Samoa ve Pasifik Adalarının da bulunduğu on sekiz ülkeye ihraç gerçekleştirmektedir. İhraç edilen ürünler arasında ekmeklik un, erişte unu, kek/pasta unu, bisküvi unu ve buna benzer ürünler yer almaktadır.
George Weston Foods Limited (GWF): GWF, dünyanın önde gelen gıda firmalarından olan Associated British Foods Plc’nin iştirakidir. Asya pazarına un ve dondurulmuş unlu mamul ihraç etmesinin yanı sıra GWF Avustralya’da ekmek, hamburger ekmeği, pide, kek/pasta ve kahvaltılık gevrek (un ve ekmek karışımları da dahil) tedarik eden en büyük gıda üreticilerinden bir tanesidir.
Yıllık 370,000 ton un ihraç eden iştiraki Weston Milling, Avustralya’daki ikinci en büyük un değirmenciliği firmasıdır. Firmanın ürünleri öncelikli olarak toptan satış ile un sektörüne dağıtılmaktadır.
Weston Cereal Industries un, ekmek karışımları ve bileşenleri ile kek ve börek karışımlarının üretimini, dağıtımını ve satışını gerçekleştirmektedir. Ayrıca küçük fırın ve pastanelere kuru ve dondurulmuş gıda malzemeleri de dağıtmaktadır.
Allied Mills Pty Ltd: Allied Mills 2002 yılında GrainCorp ve Cargill Australia’nın ortaklığında eski sahibi Goodman Fielder’dan satın alınmıştır. Allied Mills tarafından yayınlanan raporlara göre firma Avustralya’da bulunan 12 değirmeni ile yıllık yaklaşık 1 milyon tonluk buğday işleme kapasitesi ile Avustralya’nın insan tüketimi için un üreten en büyük firmasıdır. Allied Mills firması, özel un tipleri ve markalarını içeren geniş bir ürün yelpazesine sahiptir.
Laucke Flour Mills: Strathalbyn’de bulunan firma organik buğday, çavdar unu ve çeşitli karışım üretimi yapmaktadır (organik ve helal gıda sertifikalı). Laucke firması Güneydoğu Asya, Kuzeydoğu Asya, Kuzey Amerika, Singapur, Hong Kong ve ABD’ye ihracat gerçekleştirmektedir.
Tasmanian Flour Mills: Tasmania’daki tek un değirmenidir ve Tas Taste Flour markası altında ticari ve yerel kullanım için un ve ön karışım unu üretmektedir.
Wholegrain Milling Company: Taş değirmende organik un üretiminde uzmanlaşmış olan butik un değirmencisidir. Tahıllarını, yüksek kalite sert taneli ürün yetiştirilen bölgelerden almaktadır. Tahıllarını Avrupa’dan ithal edilmiş taş değirmenlerde öğütmektedir.
Four Leaf Milling: Güney Avustralya Tarlee’de bulunan firma, organik taş değirmenciliğinde uzmanlaşmıştır ve yerel pazara organik ve biodinamik tahıl sertifikalı ürünler tedarik etmektedir.
Suraj International Products (Australia) Pty Ltd: Thomastown Victoria’da bulunan firma, un değirmenciliği, baharat, pirinç ve kuru gıda malzemeleri üretimini yapmaktadır. Firma ayrıca özel taş değirmen unu ve parlak un üretmektedir. Üretimi yapılan 19 adet un çeşidinin arasında pirinç unu, arpa unu, mısır unu, çavdar unu, acı bakla unu, darı unu ve soya unu yer almaktadır.
Cummins Milling Co Pty Ltd: 1 milyon dolarlık ciroya sahip firma; un, yem ve denizkulağı üreticisidir. Okyanusya ve Yeni Zelenda’ya ihracat gerçekleştirmektedir. Ürün yelpazesinde ekmeklik un, ön karışım, tam un ve hayvanlar için pelet yem bulunmaktadır.
Young Roller Flour Mill Co Ltd: Yeni Güney Galler bölgesindeki Young’da kurulmuş bağımsız ve yerel bir un ve yem değirmenidir.
Clover Corporation: Gıda malzemeleri firması olarak un değirmenciliği endüstrisinde küçük bir oyuncu olarak yer almaktadır. 2005 yılında Kuzey Yeni Güney Galler’de açtıkları 9 milyon Dolarlık soya unu tesisinde ‘Nu-Soya’ markası altında üretim yapmaktadır.
Millers Foods (Byford Flour Mills): %100 Avustralya iştiraki olan firma, Batı Avustralya’daki fırıncılık endüstrisinin ihtiyaçlarını karşılamak için un üretimi gerçekleştirmektedir. Ürün yelpazesinde un, elenmiş kaba un ve tahıl, ekmek ön karışımı, kek karışımı ve malzemeleri bulunmaktadır.
Westcoast Milling: Perth Metropolitan bölgesi Canning Vale’de kurulmuş olan Westcoast Milling firması da; Perenorji, New Norcia ve Corrigin’deki özel bölgelerde düşük hacimli üretim yapan küçük, bölgesel taş değirmenlerden oluşmaktadır.
AVUSTRALYA’DA MAKARNA, AKLİYAT VE BİSKÜVİ PAZARI
Avustralya önemli bir mercimek ithalatçısıdır. 2011 yılı itibarıyla 3,3 milyon dolarlık mercimek ithalatı gerçekleştiren Avustralya, bunun 270 bin dolarlık kısmını Türkiye’den gerçekleştirmiştir. Avustralya mercimek ithalatında Kanada yüzde 38,2, Myanmar yüzde 34,6, Hindistan yüzde 5,1 ve Srilanka yüzde 2,9 paya sahiptir. Türkiye ise yüzde 8,3’lük payı ile en önemli 3. tedarikçi konumundadır.
Son yıllarda küresel ekonomik krizin etkisiyle aile ve arkadaşlarla evde yemek yeme trendi hızla artmıştır. Makarna da kolay yapılan bir yemek olması nedeniyle bu trendden en fazla karlı çıkan ürün olmuştur. Avustralya piyasasında da çok sayıda makarna çeşidi bulunmakta olup, glutensiz, tam buğday ve organik makarna bu çeşitler arasındadır. 2010-2015 yıllarını kapsayan 5 yıllık dönemde, makarna sektöründe fiyat rekabetinin artacağı öngörülmektedir.
Özel markalı (private label) ürünler üretenlerin ve büyük firmaların, katma değeri yüksek makarna üretimine yönelmelerinin bu rekabet ortamını destekleyeceği düşünülmektedir. Firmaların piyasaya daha fazla glutensiz, organik, tam buğday ve Premium gibi makarnaları sunacağı tahmin edilmektedir. Sonuç olarak, orta fiyatlı markaların ve özel markalı ürünlerin, katma değeri yüksek makarnaların fiyatlarını düşürmesi beklenmektedir. 2010-2015 döneminde makarna satışlarının, 2005-2010 yılına göre daha az bir artış göstereceği düşünülmektedir. Tüketiciler, yüksek lif oranına ve düşük glisemik indekse sahip tam buğday makarnası ve buğday dışındaki tahıllardan üretilmiş makarnalara talep göstermektedir.
Bisküvi açısından Avustralya pazarına bakıldığında; 2012 yılında bisküvi satışlarının yüzde 4 arttığı ve en büyük artışın tuzlu bisküviler ve krakerlerde yaşandığı görülmektedir. Tatlı bisküviler de ise sade olanlar ve çikolata kaplı olanlar, 2012 yılında en çok satışı yapılan ürünler olmuştur. Kurabiyeler ise tüketicilerin bütçe kısıtlamasına gitmeleri nedeniyle son 10 yılda en hızlı büyüyen ürün olmuştur.
Kurabiye satışları, 2002 yılında toplam satışların yüzde 9’unu oluştururken bu oran 2012 yılında yüzde 17’e ulaşmıştır. Çikolata dolgulu, çikolata parçalı kurabiyeler gibi yenilikler de tüketiciler tarafından beğeniyle karşılanmaktadır. Tatlı bisküviler toplam bisküvi satışlarının yaklaşık yüzde 60’ını, tuzlu bisküvi ve krakerler ise yüzde 40’nı oluşturmaktadır. Pazardaki en önemli firma, toplam satışlardan yaklaşık yüzde 70 pay alan Avustralyalı Arnott’s Biscuits’dir. Bisküvi satışlarının 2012-17 döneminde yıllık ortalama yüzde 1 artacağı öngörülmektedir.
2012-2017 döneminde tüketicilerin bisküvileri tercih etme nedenlerinde kayma olacağı tahmin ediliyor. Bisküviler, tüketiciler açısından öğleden sonraları çayın yanında tüketilen bir atıştırmalıktan çok, yeterli zamanı olmayan ve sağlıkları konusunda endişeleri olan tüketicilerin diyet ihtiyaçlarını karşılamak üzere tüketilen bir ürün haline gelmektedir. Sağlıklı yaşam amacıyla üretilen zenginleştirilmiş/fonksiyonel yeni ürünlerin piyasaya gireceği, özellikle glutensiz ürünler gibi gıda intöleransı olan kişiler için üretilen ürünlere ve fındık, fıstık benzeri alerjen maddeler kullanılmadan üretilen bisküvilere yönelik talebin artış göstereceği tahmin edilmektedir.