Dünyada, 850 milyon tonu aşan üretim miktarıyla en çok yetiştirilen tahıl ürünü olan mısır, oldukça geniş bir kullanım alanına sahip olmakla birlikte üretimin yüzde 60’a yakını gibi önemli bir bölümü yem üretiminde kullanılmaktadır. 500 milyon tona yaklaştığı tahmin edilen yem amaçlı kullanımın, genel trendin yanı sıra Asya ve Latin Amerika’daki talep artışıyla birlikte 2020 yılına doğru 600 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir. Dünya tarım ürünleri piyasasında hem üretim hem de dünya ticaretine konu olan miktarı nedeniyle oldukça önemli bir yere sahip olan mısır, içerdiği değerli besin maddeleri nedeniyle aynı zamanda önemli bir besin kaynağıdır. Dünyada insan beslenmesinde tüketilen günlük kalorinin yüzde 11’inin mısırdan sağlanmakta olduğu, bu oranın gelişmiş ülkelerde yüzde 27’ye kadar çıkabildiği dile getirilmektedir. Günümüzde gelişmiş ülkelerde tüketilen mısırın büyük bir kısmı hayvan yemi olarak kullanılırken, az gelişmiş ve geri kalmış ülkelerde çok büyük bir kısmı insan beslenmesinde kullanılmaktadır. İnsan gıdası ve hayvan yemi olarak kullanımın yanı sıra sanayide birçok ürünün hammaddesi olarak da kullanılan mısır, gerek dünyada gerekse Türkiye’de giderek daha stratejik bir bitki haline gelmektedir. Dünya genelinde üretilen mısırın yüzde 60’ının hayvan yemi, yüzde 20’sinin doğrudan insan gıdası, yüzde 10’unun işlenmiş gıda, kalan yüzde 10’unun ise diğer tüketimler ve tohumluk için kullanıldığı tahmin edilmektedir. Diğer yandan imalat sanayiinin başka dallarında da doğrudan ya da türevleriyle kullanılabilmektedir. Bu kullanım çeşitliliğinin yanı sıra artan nüfus, işlenmiş ürünlere olan talep artışı, sağlıklı yaşam isteği, hayvansal üretimin artışı ve işleme sanayiinin gelişimi gibi faktörlere bağlı olarak ortaya çıkan talep gelişimi, dünya mısır üretiminin sürekli olarak artmasını sağlamıştır. DÜNYA MISIR ÜRETİMİ Son yıllara kadar üretim bakımından buğday ve çeltikten sonra üçüncü sırada yer alan mısır, son yıllarda en çok üretilen tahıl konumundadır. Uluslararası Hububat Konseyi (IGC)’nin 27 Şubat tarihli son raporuna göre; 2010/2011 sezonunda 831 milyon ton olan dünya mısır üretimi, 2011/12 sezonunda 46 milyon tonluk artışla 877 milyon tona ulaştı. 2012/13 sezonunda ise üretimin 16 milyon tonluk bir düşüşle 861 milyon tona gerilediğini tahmin eden IGC, 2013/14 öngörüsünde, rekor düzeyde bir artışa işaret ediyor. IGC, 2013/14 sezonunda dünya mısır üretiminin 98 milyon tonluk bir artışla 959 milyon tona ulaşacağını öngörüyor. ABD Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (USDA FAS) dünya mısır üretimiyle ilgili verileri de IGC’nin verilerini destekler nitelikte. Ancak USDA’nın 2013/14 artış öngörüsü, IGC öngörüsünden 4 milyon ton daha fazla. Mısır üretimindeki artış öngörüsünde, en büyük mısır üreticisi olan ABD’deki yüksek üretim beklentisinin etkili olduğu dile getirilmektedir. Dünya mısır ihtiyacının büyük bir kısmı, Amerika kıtası tarafından karşılanmaktadır. Dünyanın en büyük mısır üreticisi konumunda olan ABD, 2012/13 sezonunda 861,6 milyon ton olan dünya mısır üretiminin yüzde 31,7’lik kısmını (273,8 milyon ton) tek başına gerçekleştirmiştir. Bu da ABD’yi dünya mısır piyasalarındaki en güçlü ülke konumuna getirmektedir. Amerika kıtasında yine Brezilya 81 milyon ton, Arjantin 26,5 milyon ton ve Meksika 21,5 milyon ton mısır üretimleri ile 2012/13 sezonunda dünya mısır piyasalarına yön veren en büyük ülkeler arasında yer almaktadır. Brezilya ve Arjantin gibi güney yarımkürede bulunan ülkeler, mevsimsel farklılıklardan dolayı da avantajlı konumdadırlar. Bu ülkeler, tüketimin büyük bölümünü gerçekleştiren kuzey yarımküreye, üretimin olmadığı ancak ihtiyacın devam ettiği dönemde de ürün sunabilmektedir. En çok mısır üreten Amerika dışındaki diğer ülkeler arasında, 2012/13 sezonunda 205,6 milyon tonluk üretimle Çin ilk sırada gelmektedir. Çin’i 58,8 milyon ton ile Avrupa Birliği, 22,2 milyon ton ile Hindistan ve 20,9 milyon ton ile Ukrayna takip etmektedir. Ülke bazında ABD ve Çin, dünya mısır üretiminin yüzde 55’lik kısmını gerçekleştirmektedir. 2013/14 sezonunda ise özellikle ABD’de rekor bir üretim artışı yaşanacağı öngörülmektedir. Bu öngörüye göre ABD mısır üretimi, 2013/14 sezonunda 79,9 milyon tonluk artışla 353,7 milyon tona ulaşacak. Çin’deki üretim artışını 12 milyon ton olarak öngören USDA; Brezilya için 11 milyon ton düşüş, Avrupa Birliği için yaklaşık 6 milyon ton artış, Arjantin için 2 milyon ton düşüş, Hindistan için yaklaşık 1 milyon ton artış, Ukrayna için de yaklaşık 10 milyon ton artış öngörüyor. DÜNYA MISIR TÜKETİMİ VE TÜKETİM ALANLARI Genel tüketim rakamları için IGC’nin verilerine bakıldığında; 2010/11 sezonunda 844 milyon ton olan dünya mısır tüketiminin, 2011/12 sezonunda 32 milyon tonluk rekor artışla 876 milyon tona ulaştığı görülmektedir. 2012/13 sezonunda ise dünya mısır tüketiminin 11 milyon tonluk düşüşle 865 milyon tona gerilediğini tahmin eden IGC, 2013/14 sezonu için de 959 milyon tonluk bir tüketim miktarı öngörüsünde bulunuyor. Bu öngörü de, 67 milyon tonluk rekor bir artışa işaret ediyor. USDA’nın mısır tüketimiyle ilgili verileri ise IGC’den bir miktar farklıdır. USDA verilerine göre; 2010/11 sezonunda 851 milyon ton olan dünya mısır tüketimi, 2011/12 sezonunda 882 milyon tona ulaşmıştır. Bu tüketim miktarı IGC verilerinden yaklaşık 6 milyon ton daha fazladır. 2012/13 tüketim miktarını 861 milyon ton olarak açıklayan USDA, 2013/14 öngörüsünde 943 milyon tonda kalmıştır. Bu öngörü de rekor bir artışa işaret etmekle birlikte IGC öngörüsünden 16 milyon ton daha azdır. Aslında oldukça geniş kullanım alanına sahip olmakla birlikte dünya mısır üretiminin yüzde 60’a yakını yem üretiminde kullanılmaktadır. Bugün 500 milyon tona yaklaşan yem amaçlı kullanımın, genel trendin dışında Asya ve Latin Amerika’daki talep artışı ile birlikte 2020 yılına doğru 600 milyon tona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Başta Asya ve az gelişmiş ülkelerde olmak üzere hayvansal ürün talebindeki artışın, yem üretimi amaçlı mısır talebinin gelişimini etkileyeceği belirtilmektedir. Petrol alternatifi ürünler arasında öne çıkan biyoetanolün de içerisinde bulunduğu endüstriyel amaçlı mısır tüketimi de giderek artmaktadır. Özellikle gelişmiş ülkeler başta olmak üzere, enerji ihtiyacını karşılamada yenilenebilir enerjinin payını artırmak isteyen ülkelerin etanol v.b. alternatif yakıtları vergi avantajları gibi uygulamalarla desteklemesi, bu artışın gelecekte de devam edeceğini göstermektedir. Etanol amaçlı mısır kullanımında ABD ve Brezilya ilk sıralarda yer almaktadır. Yenilenebilir Yakıtlar Derneği’ne göre; ABD’de 2010’a kadarki 5 yılda etanol talebi 3 kat artış göstermiştir. Üretim 2000-2010 döneminde 8 kat artmıştır. Artış özellikle 2005 sonrasında hızlanmış ve 2006 yılında 3,9 milyar galon olan etanol üretimi, 2010 yılında 13,6 milyar galona çıkmış ve bu miktardaki etanol için 118 milyon ton mısır kullanılmıştır. ABD’nin ardından ikinci en büyük biyoetanol üreticisi Brezilya’dır ancak Brezilya üretimde hammadde olarak mısır değil, şeker kamışı kullanmaktadır. Etanol mısır piyasasını iki şekilde etkilemektedir. Bunlardan birincisi, etanol üretiminin hammaddesi olarak mısırın kullanımıdır. İkincisi ise etanol üretimindeki yan ürünlerle yem sanayine hammadde üretilmesidir. Birinci etki mısır açısından pazar genişlemesi sağlarken, ikincisi az da olsa pazarın daralmasına neden olmaktadır. Mısır, HFCS (High Fructose Corn Syrup – YFMŞ; Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu ve NBŞ; Nişasta Bazlı Şeker) üretiminin de hammaddesidir. HFCS gıda sanayinde tatlandırıcı amaçlı olarak kullanılmaktadır ve son yıllarda gıda güvenliği, obezite gibi tartışmalarda sıklıkla gündeme gelmektedir. Dünya HFCS üretimi 2010 yılı itibarıyla 13,8 milyon ton (kuru madde bazında) olup, bunun 8,3 milyon tonu ABD tarafından üretilmektedir. Çin, 1,7 milyon ton ile ABD’nin ardından en büyük 2. üreticidir ve üretimini 2007’ye göre 3,5 kat artırmıştır. Japonya ise 900 bin tonluk üretimle 3. sıradadır. Bütün bunlar da gelecekte mısır ihtiyacının daha da artacağını göstermektedir. DÜNYA MISIR TÜKETİMİNDE ÜLKELERİN YERİ Dünya mısır üretiminde en büyük paya sahip olan ABD, aynı zamanda en büyük tüketici konumundadır. USDA raporlarına göre; 2002/03 sezonunda 200 milyon ton olan ABD mısır tüketiminin 2010/11 sezonunda 285 milyon tonla son 10 yılın en yüksek noktasına ulaştığı, sonraki sezonlarda bir miktar gerilediği ve 2012/13 sezonunda 263 milyon ton seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir. ABD mısır tüketiminin 2013/14 sezonunda, üretimdeki artışa paralel olarak önemli oranda artacağı ve 297 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir. Üretimde olduğu gibi tüketimde de ABD’den sonraki en büyük tüketici Çin’dir. USDA verilerine göre; 2011/12 sezonunda 188 milyon ton olan Çin’in mısır tüketimi, 2012/13 sezonunda da 202 milyon tona ulaşmıştır. USDA, Çin’deki mısır tüketiminin 2013/14 sezonunda 14 milyon tonluk artışla 216 milyon tona ulaşacağını öngörmektedir. 2012/13 sezonu mısır tüketiminde Çin’i, 69,3 milyon ton ile AB ülkeleri, 52 milyon ton ile Brezilya, 27 milyon ton ile Meksika ve 17,5 milyon ton ile Hindistan takip etmektedir. 2013/14 sezonu tüketim öngörüsü ise Avrupa Birliği için 72,5 milyon ton, Brezilya için 55 milyon ton, Meksika için 31,5 milyon ton, Hindistan için de 19,1 milyon tondur. Bölgesel açıdan bakıldığında mısır tüketiminin en yoğun olduğu bölge ABD’den dolayı Kuzey Amerika’dır. 2012/13 sezonunda 302 milyon ton mısır tüketiminin olduğu Kuzey Amerika’da, 2013/14 sezonunda yaklaşık 40 milyon tonluk bir artış olacağı ve tüketimin 341 milyon tona ulaşacağı öngörülüyor. Kuzey Amerika’yı 231 milyon ton ile Çin’in de aralarında bulunduğu Doğu Asya bölgesi takip etmektedir. 2013/14 sezonunda Doğu Asya’nın tüketim miktarının 16 milyon tonluk artışla 247 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir. Güney Amerika, 77,2 milyon tonla dünya mısır tüketiminde üçüncü sırada yer almaktadır. 2013/14 sezonunda Güney Amerika’nın tüketim miktarının 3 milyon tonluk artışla 77 milyon tona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Avrupa Birliği, mısırdaki en büyük tüketiciler arasında yer almaktadır. 2012/13 sezonunda 69,3 milyon ton tüketiminin olduğu AB’de, 2013/14 sezonunda 72,5 milyon ton tüketim olacağı öngörülmektedir. Dünya mısır tüketimindeki bir diğer önemli bölge, 58,5 milyon ton ile Sahra altı Afrikası olarak karşımıza çıkmaktadır. Bölgenin 2013/14 sezonu için öngörülen tüketim miktarı ise 59,4 milyon tondur. DÜNYA MISIR TİCARETİ ve MISIR TİCARETİNE YÖN VEREN ÜLKELER Dünya mısır ticaret hacmi, 2007/08 sezonunda 197 milyon ton ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Sözü geçen pazarlama yılında, kuraklığın ülkelerin üretim düzeylerinde yarattığı dalgalanmaların ve biyoyakıtlar gibi alternatif kullanım alanlarındaki artışın ithalatı teşvik ettiği görülmüştür. Ayrıca hayvansal ürün tüketimindeki artışa paralel seyreden yemlik mısır talebi de bu artışı desteklemiştir. Ticaret hacmi, 2008/09 sezonunda ise üretim artışı ile birlikte gerilemiştir. Sonraki iki sezonda da dönemsel artışlar olmakla birlikte, ticaret hacmi 2007/08 sezonuna kıyasla düşük kalmıştır. IGC verilerine göre 2010/11 ve 2011/12 sezonlarında 131 milyon ton olan dünya mısır ticareti, 2012/13 sezonunda 127 milyon tona gerilemiştir. 2013/14 sezonuna yönelik dünya mısır ticareti öngörüsü ise 27 milyon tonluk (154 milyon ton) önemli oranda bir artışa işaret etmektedir. USDA verileri ise IGC’den çok daha farklıdır. 2010/11 sezonunda dünya mısır ticaretini 91,6 milyon ton olarak açıklayan USDA, ticaretin 2011/12 sezonunda 103,7 milyon tona ulaştığını, 2012/13 sezonunda ise 100 milyon ton seviyesine gerilediğini açıklamaktadır. USDA’nın 2013/14 sezonuna ilişkin öngörüsü ise 112,4 milyon tondur. Bu ise IGC öngörüsünden 42 milyon ton daha azdır. ABD, üretimde olduğu gibi dünya mısır ticaretinde de ilk sırada yer almaktadır. Ülkenin mısır ihracat miktarı, toplam üretim miktarıyla karşılaştırıldığında oldukça düşük gibi gözükse de, tek başına dünya mısır ticaretinin neredeyse 1/3’ünü temsil etmektedir. Ancak 2012/13 sezonu için bunu söylemek zor. Her yıl 35-40 milyon ton mısır ihraç eden ABD, 2012/13 sezonunda 18,2 milyon tonla son 10 yılın en düşük mısır ihracatını gerçekleştirmiştir. 2012/13’ten önceki sezonlarda ihracatta ilk sıralarda yer alan ülke, 2012/13 sezonunda bu düşüşle birlikte Arjantin ve Brezilya’dan sonra 3. sıraya gerilemiştir. Yıllar itibariyle ABD’nin mısır ihracatına bakıldığında 2002/03 sezonunda 40,3 milyon ton olan ihracatın, 2007/08 sezonunda 61,9 milyon tonla son 10 yılın en üst seviyesine ulaştığı görülmektedir. Sonraki yıllarda dalgalı bir seyir izleyen ABD mısır ihracatının, 2013/14 sezonunda 41 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir. Önceki sezonlarda ABD ve Arjantin’in ardından 3. sırada yer alan Brezilya, 2012/13 sezonundan 26 milyon tonluk ihracatla dünya mısır ihracatında ilk sıraya yerleşmiştir. Aynı dönemde Brezilya’yı 22,7 milyon tonla Arjantin, 18,2 milyon tonla ABD takip etmektedir. Amerika Kıtası’ndaki bu 3 ülke, 100 milyon ton olan ihracatın yaklaşık 67 milyon tonunu gerçekleştirmektedir. Bu ülkeleri 12,7 milyon tonla Ukrayna, 4,7 milyon tonla Hindistan, 2,8 milyon tonla Paraguay takip etmektedir. 2013/14 sezonuyla ilgili öngörülerde; ABD’nin, 23 milyon tonluk artışla 41 milyon tonluk ihracat miktarına ulaşacağı belirtilmektedir. ABD, bu artışla birlikte yeniden dünya mısır ihracatında ilk sıraya yerleşecek. ABD’deki artışa karşı Brezilya ve Arjantin’in mısır ihracatının gerileyeceği öngörülmektedir. Buna göre; 2013/14 sezonunda Brezilya’nın ihracatı 4 milyon ton, Arjantin’in ihracatı ise 9 milyon gerileyecek. Dünya mısır ithalatında ise en büyük pay, yüzde 14,3 ile Japonya’ya aittir. 2012/13 sezonunda 100 milyon ton olan dünya mısır ithalatının 14,4 milyon tonunu gerçekleştiren Japonya, bir sonraki sezonda da ilk sırada yer almaya devam edecektir. USDA’nın Japonya’nın 2013/14 sezonu mısır ithalatına ilişkin öngörüsü 15,5 milyon tondur. Mısır üretiminin 1.000 ton gibi oldukça düşük düzeyde olması, buna karşın yem ve HFCS tüketiminin yüksek düzeyde olması, Japonya’yı mısırda mutlak dışa bağımlı hale getirmektedir. İthalatta Japonya’yı, aynı zamanda önemli üreticilerden biri olan AB takip etmektedir. Son yıllarda mısır ithalatını önemli oranda arttıran AB ülkeleri, 2009/10 sezonunda 2,7 milyon ton ithalat gerçekleştirirken bu oran 2012/13 sezonunda 11,3 milyon tona ulaşmıştır. AB ülkelerinin 2013/14 sezonunda da 10,5 milyon ton mısır ithalatı gerçekleştireceği tahmin edilmektedir. Dünya mısır ithalatında AB ülkelerini 8 milyon tonla Güney Kore, 5 milyon tonla Meksika ve Mısır takip etmektedir. Önceki sezonlarda Japonya’nın ardından ikinci büyük ithalatçı olan Meksika, 2012/13 sezonunda yerini Güney Kore’ye kaptırmıştır. Öngörülere bakıldığında 2013/14 sezonunda da bu sıralamanın korunacağı görülmektedir. TÜRKİYE’DE MISIR ÜRETİMİ Türkiye’de mısır, tahıllar içerisinde buğday ve arpadan sonra en çok yetiştirilen tahıl ürünüdür. Gerek insan beslenmesinde gerekse hayvan beslenmesinde önemli bir role sahip olan mısır, Türkiye’nin hemen hemen her bölgesinde yetiştirilmektir. Ulusal Hububat Konseyi'nin 2012 tarihli mısır raporuna göre; bugünkü üretim ve verim değerleri, mısırın gelecekte daha çok önem kazanacağını ortaya koymaktadır. Son yıllarda Türkiye’de mısır üretiminin desteklenmesi nedeniyle mısır ekim alanı ve üretiminde kayda değer artışlar olmuştur. Bunda, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde mısır ekim alanlarının artması ve bunun yanı sıra kıyı bölgelerinde ikinci ürün olarak mısırın tercih edilmesinin payı büyüktür. Türkiye’de mısır üretiminin yüzde 70’i birinci ürün, yüzde 30’u ise ikinci ürün olarak gerçekleştirilmektedir. Mısır üretimini teşvik eden uygulamalar, yüksek verimli çeşitlerin geliştirilmesi, su ve gübrenin etkin kullanımı, mekanizasyon ve pazarlamasının kolay olması, mısır ekim alanlarının ve üretiminin artmasında önemli etkenlerdir. Bugün Türkiye’nin yaklaşık 60 ilinde mısır tarımı yapılmaktadır. Mısır tarımı yoğun olarak Akdeniz Bölgesi, Karadeniz Bölgesi, Marmara, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yapılmaktadır. Türkiye’deki mısır ekim alanlarının yüzde 68’ini tanelik, yüzde 32’sini ise silajlık mısır ekim alanları oluşturmaktadır. Mısır üretiminin özellikle Çukurova bölgesinde yaygınlaşması sonrası, Türkiye mısır üretiminde gözle görülür artışlar olmuş, dekardan elde edilen verim son 10 yılda 600 kg/da’ı aşmıştır. Günümüzde Türkiye’de dekara düşen ortalama verim dünya ortalaması altında olmakla birlikte, özellikle Çukurova bölgesinde 1. üründe 1.500 kg/da, 2. üründe 1.200 kg/da’a ulaşan çiftçiler de bulunmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) tarımsal istatistiklerine göre; Türkiye’nin mısır üretimi son 13 yılda yüzde 100’ün üzerinde artış göstermiştir. 2001 yılında 2,2 milyon ton mısır üreten Türkiye, 2010 yılına gelindiğinde 4,3 milyon tonluk bir üretim miktarına ulaşmıştır. 2013 yılında ise üretim 5,9 milyon tona ulaşmıştır. Bu artışın en önemli nedeni olarak verimlilikteki artış gösterilebilir. Türkiye, 2001 yılında 5,5 milyon dekarda 2,2 milyon ton üretim yaparken, 2010 yılında 5,9 milyon dekarlık bir alanda 4,3 milyon ton üretim gerçekleştirmiştir. 2013 yılında ise 6,5 milyon dekarda 5,9 milyon ton üretime ulaşmıştır. 2001 yılında dekara 401 kg olan verimlilik, 2013 yılında dekara 894 kg’a ulaşmıştır. Dolayısıyla üretimde olduğu gibi verimlilikte de yüzde 100’ün üzerinden bir iyileşme söz konusudur. TÜRKİYE MISIR İTHALATI VE İHRACATI Türkiye’de mısır üretimi uzun yıllar tüketimi karşılayamamış, ihtiyaç ithalatla karşılanmıştır. Ancak 2005 ve 2008’den sonraki yıllarda üretim miktarı, ülke ihtiyacını karşılayacak düzeyde artış göstermiştir. Bu yüzden Türkiye’de mısır ithalatı son yıllarda önemli miktarda düşüş sergilemiştir. TÜİK’in verileri dikkate alındığında Türkiye’nin 2000-2004 yılları arasında ortalama 1 milyon 329 bin ton mısır ithal ettiği görülmektedir. Mısır üretiminde gerçekleşen artışa paralel olarak mısır ithalatı 2005 ve 2006 yılında azalmıştır. 2006 ve 2007 yıllarında yeterli gelir elde edemeyen üreticilerin mısır üretiminden vazgeçmeleri ve kuraklığa bağlı olarak verimde görülen azalma ile üretim miktarının yeniden azalması, 2007 ve 2008’de ithalatın yeniden artmasına neden olmuştur. Mısır tüketimindeki hızlı artış da, mısır ithalatının yeniden 1 milyon tonun üzerine çıkmasında etkendir. 2008 ve 2009 yıllarında üretim miktarının ihtiyacı karşılayacak şekilde yeniden artması ile 2009 yılında ithalat miktarı azalmış, ihracat ise artmıştır. 2011 yılında 372 bin tona kadar gerileyen Türkiye’nin mısır ithalatı, bu tarihten sonra yeniden artışa geçmiş 2012 yılında 800 bin tona, 2013 yılında ise yaklaşık 1,5 milyon tona ulaşmıştır.